Het artikel gaat hieronder verder.
De handhaving van de Wet DBA heeft er behoorlijk ingehakt bij zzp’ers, als je nieuw onderzoek van Malt mag geloven. Maar liefst de helft van de ruim 120 door hen ondervraagde freelancers (51%) geeft aan dat opdrachtgevers dit jaar óf al helemaal zijn gestopt, óf de samenwerking met hen op een lager pitje hebben gezet. En zo’n 38% van de zelfstandige professionals werd ook al gevraagd om de samenwerkingsvorm aan te passen, bijvoorbeeld door een besloten vennootschap (BV) op te richten, te werken via een tussenpartij of broker of tijdelijk in loondienst werken via bijvoorbeeld een detacheringsconstructie.
‘De cijfers laten zien dat de impact op de werkvorm als freelancer groot is.’
‘Deze cijfers laten duidelijk zien dat de impact op de werkvorm als freelancer groot is’, aldus Malik Azzouzi, Country Director Benelux bij het bemiddelingsplatform voor zzp’ers, vooral groot in data, IT en tech, marketing en communicatie en consultancy. ‘De resultaten geven misschien geen representatief beeld van álle Nederlandse freelancers, maar bieden wél waardevolle signalen. Het is een kijkje in een specifieke groep kenniswerkers – en die groep heeft veel te vertellen. De Net Promoter Score (NPS) uit onze enquête kwam uit op -4. Dat zegt genoeg over hun zorgen voor de toekomst.’
‘Al maanden werkloos’
Voor sommige ondervraagden is het probleem acuut. ‘Na 22 jaar als zelfstandige ben ik nu al maanden werkloos’, zegt er bijvoorbeeld eentje. ‘Klanten trekken zich terug uit angst. Ik maak hotelkamers schoon om rond te komen.’ Anderen wachten nog af. Maar wat over de hele linie opvalt is de algemene verwarring en het gebrek aan houvast: waar doe je goed aan? Moet je je bedrijfsstructuur aanpassen? Wat verwachten opdrachtgevers eigenlijk? ‘Bij Malt weten we: duidelijkheid en vertrouwen vormen de basis voor gezonde samenwerkingen. En juist die solide basis ontbreekt op dit moment te vaak’, aldus Azzouzi.
‘Ik maak nu hotelkamers schoon om rond te komen.’
De onduidelijke handhaving van de Wet DBA zorgt voor onzekerheid, voorzichtigheid en een heleboel vragen, bij freelancers, én bij organisaties, zo merkt hij op. ‘Veel overheidsorganisaties stellen formeel beleid op om geen zzp’ers meer in te huren, opdrachtgevers stellen opdrachten uit of annuleren ze uit angst voor boetes, en zzp’ers krijgen massaal payroll- of detavast-constructies voorgesteld als alternatief voor directe samenwerking.’ Zo staat bij overheidsprojecten tegenwoordig vaak standaard: ‘niet geschikt voor zzp’ers’. Ook andere organisaties willen nu vaak alleen via bijvoorbeeld een payrollbedrijf werken.
Zelden meest efficiënte oplossing
Toch zijn dit voor bedrijven zelden de meest efficiënte oplossingen, merkt Azzouzi op. ‘De extra kosten en tussenlagen die ontstaan bij omwegconstructies creëren onnodige complexiteit, en freelancers ervaren het als verlies van hun autonomie. Bij Malt zien we een uiteenlopend beeld. Bedrijven gaan op verschillende manieren om met de Wet DBA. Sommige organisaties hanteren een eigen risicobeoordeling nog vóórdat een opdracht extern wordt uitgezet. Groen licht? Dan gaan ze op zoek naar een freelancer. Krijgt een opdracht oranje of rood licht? Dan kiezen ze voor alternatieve oplossingen of zetten de opdracht intern uit.’
‘Omwegconstructies creëren onnodige complexiteit.’
Bij andere organisaties is het weer een heel ander verhaal, schetst hij: procurement is niet op de hoogte, HR schuift de verantwoordelijkheid door, en uiteindelijk neemt niemand echt eigenaarschap. ‘Dit verschil in aanpak toont hoe belangrijk heldere communicatie en begeleiding zijn. Waar sommige organisaties strenge maatregelen nemen en daardoor waardevol talent verliezen, kiezen anderen voor slimme aanpassingen in hun werkwijze, met behoud van autonomie voor de freelancer én juridische zekerheid voor het bedrijf.’ Want zzp’ers aan het werk hebben? Het kan bést, benadrukt hij.
‘Twijfels over de toekomst’
Toch twijfelen veel zzp’ers over hun toekomst, zo blijkt uit de enquête. Zo overweegt:
- 30% terug te keren naar loondienst
- 24% het oprichten van een BV (hoewel de Belastingdienst vooral kijkt naar de feitelijke arbeidsrelatie, niet naar de rechtsvorm)
- 15% overstap naar payroll
Tegelijkertijd zou het merendeel juist het liefst door willen als zelfstandige. ‘Ik ben bewust zzp’er geworden. Projectmatig werken past bij mij. Maar opdrachtgevers lijken niet te begrijpen dat dit wettelijk prima kan’, zegt bijvoorbeeld een van de geïnterviewd. ‘Ik wil niet via een payrollbedrijf werken. Dan ben ik in loondienst, maar dan zonder de voordelen.’
‘De toekomst van de Nederlandse arbeidsmarkt staat hier op het spel.’
Azzouzi maakt zich zorgen over de uitkomst van de enquête. ‘Los van de juridische aspecten, zoals contracten en compliance, staat er meer op het spel: de toekomst van de Nederlandse arbeidsmarkt’, zegt hij. ‘Freelancen is geen maas in de wet, maar een legitieme en moderne manier van werken. Meer dan een miljoen mensen in Nederland hebben bewust voor deze status gekozen. Nederland was jarenlang koploper in het omarmen van flexibel en zelfstandig werk. Gaan we die voorsprong nu echt opgeven? Door freelancers minder ruimte te geven, beschermen we de arbeidsmarkt niet, we maken deze juist star.’
‘Niemand geholpen met payroll’
‘Oplossingen’ zoals payroll, midlance of detavast verhogen de kosten, vertragen samenwerkingen en zetten innovatie onder druk, aldus Azzouzi. ‘Niemand wordt hiermee geholpen: freelancers niet, en bedrijven ook niet.’ Daarom wil hij met platform Malt ook vooral helderheid bieden en laten zien dat freelancers ook nu nog een plek op de arbeidsmarkt kunnen hebben. ‘Dankzij juridisch gevalideerde processen, duidelijke contracten en praktische begeleiding verklein je het risico op schijnzelfstandigheid en voldoe je gewoon netjes aan de wet’, zegt hij. ‘Met heldere kaders en begeleiding is compliant werken nog altijd goed te organiseren.’