A.I. en de automatisering van werk in Nederland: een evidence-based analyse

De opkomst van A.I. en AI-agents verandert werkprocessen wereldwijd. Recente analyses van internationale onderzoeksinstituten tonen aan dat een aanzienlijk deel van het werk kan worden geautomatiseerd. Het McKinsey Global Institute (beeld boven) becijfert dat 57% van alle werkuren technisch te automatiseren is met de huidige generatie A.I.-systemen. Tegelijk nuanceert MIT CSAIL dat slechts 11,7% van die taken vandaag de dag al economisch haalbaar is. Dit verschil tussen potentieel en haalbaarheid, de zogenoemde Implementation Gap, bepaalt wie straks profiteert van A.I. en wie achterblijft.

Minder dan 5% heeft A.I. al daadwerkelijk operationeel in workflows.

Dit artikel onderzoekt de implicaties van A.I. voor Nederlandse organisaties, met een focus op arbeidsmarktdynamiek, skills, werving en governance. Deze analyse combineert data van 5 internationale onderzoeksinstituten uit meer dan 130 publicaties uit de periode 2023 tot 2025. Cijfers zijn geïnterpoleerd naar de Nederlandse context met CBS-data over A.I.-adoptie, sectorale verdelingen en organisatieomvang. Nederlandse casusdata zijn gebruikt via de BCG AI Adoption Benchmark 2025. En dan blijkt bijvoorbeeld dat minder dan 5% A.I. daadwerkelijk operationeel heeft in workflows.

Veel gebruikt, maar weinig adoptie

Deze cijfers tonen aan dat er een groot verschil bestaat tussen wat A.I. kan doen en wat organisaties daadwerkelijk implementeren. Voor Nederlandse organisaties betekent dit dat vroege actie cruciaal is om competitief te blijven. CBS-cijfers tonen aan dat 95% van Nederlandse organisaties A.I, gebruikt, maar dat slechts 5% meetbare productiviteitswinst rapporteert. De sectorale adoptie verschilt daarbij aanzienlijk:

• Informatie & Communicatie: 58% adoptie
• Retail: 50% adoptie
• Zorg en onderwijs: 42% adoptie

Daarnaast is er een duidelijke organisatiegrootte-kloof: bedrijven met 10 tot 50 werknemers realiseren slechts 8 tot 13% adoptie, terwijl organisaties met meer dan 500 medewerkers 48% adoptie rapporteren. Een geverifieerde casus: BCG rapporteert dat Nederlandse financiële instellingen gemiddeld 30% productiviteitsverbetering realiseerden bij vroege A.I.-adoptie in backoffice processen, gecombineerd met een 15% reductie in handmatige taken.

Pas op voor agent sprawl

De verschuiving van taken naar A.I. verandert de inhoud van functies aanzienlijk. Volgens BCG verschuiven rollen van uitvoerende taken naar workflow-regie en A.I.-validatie. Het World Economic Forum voorspelt dat 44% van de vaardigheden binnen 5 jaar verandert. Wat betekent dat voor HR en recruiters?

• Oordeelsvorming en kwaliteitscontrole: Supervisie van A.I.-output
• Proces- en projectregie: Orkestratie van A.I.-gestuurde workflows
• Creativiteit en conceptueel denken: Taken die A.I. niet kan repliceren
• Digitale adaptiviteit: Snel leren omgaan met nieuwe tools en systemen

44% van de vaardigheden verandert binnen 5 jaar.

Gartner waarschuwt voor agent sprawl: het ongebreideld inzetten van A.I. zonder menselijke supervisie kan leiden tot compliance- en ethische risico’s. In Nederland heeft dit praktische HR-implicaties:

• Functioneringsgesprekken en taakherontwerp moeten A.I.-impact meenemen
• Re-integratie en reskilling worden wettelijk onderdeel van arbeidsvoorwaarden
• Governance-structuren moeten duidelijk toezicht op A.I.-gestuurde processen waarborgen

Strategische urgentie

Gartner stelt dat CIO’s en CHRO’s 3 tot 6 maanden hebben om een Agentic AI-strategie vast te stellen. BCG toont aan dat slechts 5% van organisaties nu al AI ready is. Deze koplopers realiseren 2 keer hogere omzetgroei en 40% meer kostenbesparing dan achterblijvers. Organisaties die wachten, lopen het risico een adoptiekloof te ervaren die exponentieel groter wordt.

Koplopers realiseren 2 keer hogere omzetgroei en 40% meer kostenbesparing.

Wat staat HR-afdelingen daarom te doen?

• Skills audit: Bepaal per functiecluster de verhouding ‘uitvoerend vs. regisserend’ werk
• Reskilling budget: Reserveer minimaal 15% van HR-budget voor AI-fluency-training (Gartner-richtlijn)
• Governance-commissie: Stel een ‘human-in-the-loop’-comité op voor A.I.-beslissingen met werkgevers- en werknemersvertegenwoordigers (EU AI Act compliance)
• Werving pivot: Schrap ‘5 jaar ervaring met Excel’ uit functieprofielen; vervang dat door ‘Kan financiële afsluiting orkestreren met A.I.-validatie’ (MIT skill framework)

Organisaties die deze stappen voor het tweede kwartaal van 2026 implementeren, realiseren 40% snellere adoptie dan achterblijvers, stelt BCG. Organisaties hebben nu nog een venster van 6 tot 12 maanden om workflows, skillsbeleid en governance aan te passen, wil men de versnellende tweedeling tussen koplopers en achterblijvers voorkomen. Het advies is duidelijk: focus niet op het schrappen van banen, maar op het herontwerpen van taken, het valideren van A.I.-output en het trainen van medewerkers in nieuwe, regisserende rollen.

Over de auteur

Dit verhaal is geschreven door Data & AI Recruiter Jan van der Laan, alias The Data Father.

Lees ook

• Stop nu eens met denken in vacatures (werk is al lang niet meer wat het was)