‘In sectoren zoals techniek draait het vaak om begrippen als ‘aangeboren talent’ of briljantheid’, zegt Jenny Veldman (Universiteit Utrecht). ‘Dat lijkt op het eerste gezicht misschien een neutrale norm, maar in de praktijk blijkt dat we zulke eigenschappen sneller herkennen bij mannen.’ Dit idee van (mannelijke) ‘geniale individuen’ leidt tot een hypercompetitieve cultuur waarin vrouwen minder snel serieus genomen worden of zichzelf niet herkennen. Zo ontstaat een beeldvorming waarin alleen de assertieve, extraverte, zelfverklaarde specialist past. ‘Een soort apenrots’, noemt Veldman het treffend.
Defensie kwam er pas recent achter dat hun kogelvrije vesten niet geschikt waren voor vrouwen.
Maar het gaat verder dan beeldvorming. De arbeidsmarkt is ook vaak létterlijk ontworpen voor mannen. Werkkleding komt bijvoorbeeld zelden in vrouwelijke maten. Stoelen, bureaus, vrachtwagencabines; alles is afgestemd op het mannelijke lichaam. Defensie kwam er bijvoorbeeld pas recent achter dat hun kogelvrije scherfvesten niet geschikt waren voor vrouwen. ‘Een goed voorbeeld is bijvoorbeeld ook de temperatuur in een kantoor’, aldus Veldman. ‘Gemiddeld genomen hebben vrouwen sneller last van kou. Maar in plaats van discussies over de thermostaat, kan stoelverwarming dan een eenvoudige en effectieve oplossing zijn.’
Shrink It and Pink It
Sociaal organisatiepsycholoog Jenny Veldman doet al jaren onderzoek naar zulk soort onzichtbare barrières voor vrouwen op de werkvloer. De echte uitdaging ligt vaak in de organisatiecultuur, merkt ze op. ‘Vrouwen die in heel masculine werkvelden zitten, willen vaak niet de aandacht op hun vrouw-zijn. Ze willen hun werk doen. Niet als vrouw, maar gewoon als zichzelf.’ Toch ziet ze ook veel goede voorbeelden. Zoals VolkerWessels dat recent een complete kledinglijn uitbracht met werkkleding voor vrouwen. ‘Zulke initiatieven zijn een begin. Zolang ze niet vervallen in ‘pink it and shrink it’: dingen roze maken zonder wezenlijk aan te passen.’
‘Vrouwen die in heel masculine werkvelden zitten, willen vaak niet de aandacht op hun vrouw-zijn.’
De inrichting van kantoren speelt ook een belangrijke rol, zegt ze. ‘Is er bijvoorbeeld veel ruimte voor samenwerking en interactie met elkaar? Of is het meer ingericht op dat ieder individueel zijn of haar ding doet? Vrouwen waarderen gemiddeld genomen samenwerking en impact maken met hun werk meer dan mannen.’ Ontmoetingen faciliteren is daarom belangrijk. Denk aan voldoende ruimte bij het koffiezetapparaat, gezamenlijke lunchruimtes en werkplekken die uitnodigen tot samenwerking in plaats van individueel werken in afgeschermde hokjes.
De illusie van de norm
Een fascinerend aspect dat Veldman noemt is ‘pluralistic ignorance‘ – de collectieve illusie over wat anderen denken. Een goed voorbeeld: vaders die graag ouderschapsverlof willen opnemen, maar denken dat collega’s dat afkeuren. Als je dan vraagt wat mensen zélf vinden, blijkt dat de meeste collega’s helemaal geen bezwaar hebben. Toch houdt de angst vaak de status quo in stand.
‘Als flexibel werken leidt tot minder kansen op promotie, benadeel je mensen onbedoeld alsnog.’
Een bijzonder kwetsbare groep daarbij zijn alleenstaande ouders. Naar schatting is 40% van alle werkenden alleenstaand, en de zorg/arbeid-combinatie is sterk oververtegenwoordigd bij vrouwen. Deze groep hecht veel waarde aan flexibiliteit, maar Veldman waarschuwt. ‘Als flexibel werken leidt tot minder waardering of kansen op promotie, dan benadeel je mensen onbedoeld alsnog.’
Het systeem veranderen
De oplossing ligt niet in het repareren van vrouwen, maar in het aanpassen van het systeem, zegt ze. Zoals organisatie Women Inc. wil doen met de campagne ‘Regel dat ze wil blijven’, bedoeld om vrouwen in de techniek te behouden. ‘Ze focussen daarbij op wat organisaties kunnen doen om te voorkomen dat vrouwen vertrekken’, legt Veldman uit. Dat begint volgens haar altijd met luisteren. ‘Praat met je vrouwelijke medewerkers. Wat heb je nodig? En wat zijn dingen waar je tegenaan loopt? En kijk kritisch naar procedures en beleid. Hoe pakt dit beleid uit voor bijvoorbeeld alleenstaande moeders?’
Het goede nieuws, volgens haar: veel organisaties staan te springen om meer diversiteit. ‘In de technische hoek willen ze innoveren. Maar simpelweg meer vrouwen aannemen zorgt niet automatisch voor meer diversiteit. Als je niet bereid bent naar je cultuur en structuren te kijken, verandert er weinig.’
Meer lezen?
- Nederland zakt steeds verder weg op vrijwel alle (progressieve) lijstjes
- 9 inzichten van 6 topvrouwen in de arbeidsbemiddeling: wat maakt hen juist hier zo succesvol?
- Hoe landskampioen PSV ook voor (tech)vrouwen steeds meer het verschil wil maken
- 8 feiten die laten zien dat Internationale Vrouwendag nog altijd broodnodig is
- ‘Hoe vacatures zijn geschreven leidt al tot scheve verdeling van mannen en vrouwen’