Weinig onderwerpen vangen de laatste weken zoveel politieke wind als arbeidsmigratie. Moeten we in sommige sectoren uitzendbureaus voor migranten verbieden? Hoe gaan we om met mensonterende toestanden, bijvoorbeeld met migranten in kippenslachterijen? Moeten we zulke sectoren misschien zelfs maar helemaal weren? En kun je beter tomaten of tomatenplukkers importeren? Dit soort vragen leidde tot veel verdeeldheid in de Tweede Kamer afgelopen week.
Als Kamerlid vroeg hij al meermaals aandacht voor misstanden rond arbeidsmigratie.
Zelf maakt hij geen deel meer van uit dat debat. Na 11 jaar als Kamerlid te hebben gewerkt, waarvan 8 jaar als fractievoorzitter (en na ook nog eens 4 jaar directeur van het wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie te zijn geweest) trok Gert-Jan Segers in januari 2023 de politieke Haagse deur achter zich dicht. Maar dat wil niet zeggen dat het thema hem niet meer aan het hart gaat. Als Kamerlid vroeg hij al meermaals aandacht voor de misstanden rond arbeidsmigratie: verdringing van Nederlandse arbeidskrachten, slechte huisvesting, verkamerde woningen in grote steden en constructies om premies te ontduiken en loon in te houden.
Deltaplan
En eigenlijk maakt hij zich daar nu nog steeds druk om. Na zijn afscheid van de politiek werd Gert-Jan Segers onder meer strategisch adviseur bij uitzendbureau OTTO Work Force. ‘Oprichter en directeur Frank van Gool stelde me de vraag hoe duurzame, ethische arbeidsmigratie eruit zou kunnen zien. Dat vond ik een mooie vraag. Daar heb ik vervolgens mijn tanden in gezet. In de loop van 2023 heb ik met Frank en tal van experts, wetenschappers en ervaringsdeskundigen doorgepraat over arbeidsmigratie van de toekomst en daar is het Deltaplan het uitvloeisel van.’
Het Deltaplan dus. Voluit: het Deltaplan ‘Grip op Arbeidsmigratie‘. Een plan dat een bijdrage wil leveren aan het maatschappelijk debat rondom arbeidsmigratie. Begin dit jaar verscheen het, vol met voorstellen die misstanden tegengaan, de problemen rondom huisvesting oplossen en voorzien in een gereguleerde, tijdelijke vorm van arbeidsmigratie (via een oranje kaart). Eigenlijk allemaal voorstellen die nu ook weer in het Kamerdebat aan de orde kwamen. Segers, volgende week 9 september ook een van de sprekers op het congres Internationalisering van de arbeidsmarkt, weet immers wel hoe de politieke hazen lopen.
De rem van polarisatie
Bij het schrijven van zijn Deltaplan constateerde Segers dat de politieke en maatschappelijke polarisatie rondom het onderwerp de ontwikkeling van een toekomstgericht visie in de weg stond. ‘Aan de ene kant de mensen die vinden dat arbeidsmigratie alleen maar ellende met zich meebrengt, terwijl de andere kant uitsluitend de noodzaak benadrukt. Dat staat het zoeken naar een goed en rustig antwoord op de vraag ‘wat dan wel’ in de weg.’
‘De polarisatie staat het zoeken naar een goed en rustig antwoord op de vraag ‘wat dan wel’ in de weg.’
Met zijn rapport, en de vier ‘grote’ maatregelen die erin staan, probeert hij die polarisatie te ‘overstijgen’. ‘Ik probeer zowel mensen aan te spreken die de noodzaak van migratie erkennen als mensen die migratie willen beteugelen. Voor die laatste groep is de inzet op tijdelijke contracten een belangrijke pijler, terwijl de eerste groep zich aangesproken zal voelen door de inzet op goed werkgeverschap zonder uitzendconstructies en een goede samenwerking met partners in het land van herkomst.’
Win-win-win-situatie
Maar is die belofte van tijdelijkheid niet dezelfde als pakweg 50 à 60 jaar geleden, toen er sprake was van grootschalige migratie van landen uit het Middellandse Zeegebied? Waarom zouden Nederlanders geloven dat die tijdelijkheid niet alsnog verandert in een permanent verblijf? ‘Mijn pleidooi is om het deze keer vanaf het begin wel goed te regelen en de spelregels niet halverwege het verblijf te veranderen. Arbeidsmigranten werden destijds plotseling door de overheid voor het blok gezet: óf terug, óf blijven. Daarover moeten we nu duidelijke afspraken maken, zodat voor alle partijen vooraf duidelijk is wat ze mogen verwachten.’
‘Mijn pleidooi is om het deze keer vanaf het begin wel goed te regelen.’
‘In een pilot van OTTO Health Care in de zorg hebben we op basis van vrijwilligheid de in het rapport opgenomen aanbevelingen in praktijk gebracht voor arbeidsmigranten uit Indonesië en de Filipijnen. Ook zijn er afspraken gemaakt met onze partners in die landen over een baangarantie na terugkeer. Het leidt tot een win-win-win-situatie. Zorgmedewerkers keren terug met meer kennis, ervaring en geld, het land van herkomst profiteert bij terugkeer van de opgedane kennis en ervaring en Nederland kan nijpende tekorten op de arbeidsmarkt aanpakken zonder angst voor een nieuwe migratiegolf.’
Acceptatie en acculturatie
De focus van zijn Deltaplan ligt sterk om praktische maatregelen. Zouden we niet ook moeten kijken naar hoe we de acceptatie van arbeidsmigranten door de autochtone Nederland kunnen verbeteren? Als zij zich in Nederland niet langer welkom voelen, zal het immers moeilijk worden om goede vakkrachten te werven. Maar Gert-Jan Segers is daar niet zo bang voor, zegt hij. ‘Wanneer mensen persoonlijk in aanraking komen met migranten, blijkt het met de acceptatie doorgaans de goede kant op te gaan.’
‘Mensen laten hun weerstand vaak snel vallen als ze zien dat arbeidsmigranten met veel toewijding aan de slag gaan.’
Natuurlijk, zegt hij ‘moeten we zorgen voor zaken als acculturatie, taaltrainingen en adequate huisvesting, zodat arbeidsmigranten goed voorbereid aan de slag gaan.’ Maar, zegt hij ook, ‘in de pilots van OTTO Health Care merkten we dat collega’s hun weerstand snel laten vallen doordat ze zien dat arbeidsmigranten met veel toewijding aan de slag gaan, de werkdruk verlichten en fijne collega’s blijken. Mensen die aanvankelijk uiterst kritisch waren, bleken dan vaak in korte tijd te veranderen in onze beste ambassadeurs.’
Meer weten?
Op maandag 9 september 2024 vindt in Den Haag de tweede editie plaats van het congres Internationalisering van de Nederlandse Arbeidsmarkt. Tijdens dit congres worden deelnemers geïnspireerd door de feiten, de context, de praktijk, best practices, dilemma’s, uitdagingen, problematiek en oplossingen. Geen heilige huisjes, wel feiten en de praktijk. Problemen én oplossingen. Gert-Jan Segers is er een van de sprekers. Schrijf je dus nú nog snel in:
Dit verhaal is geschreven door Marc Tinnemans (blikvoortekst).