Op arbeidsmigratie rust in Nederland een groot taboe. Dat leidt af en toe tot bijna ongelooflijke situaties. Waar bijvoorbeeld de zorgsector kampt met duizenden vacatures, een aantal dat de komende jaren alleen maar zal oplopen, lukt het nauwelijks die vele vacatures met mensen van over de grens te vullen. Sterker nog: vorig jaar kregen slechts 40 mensen van buiten de Europese Unie een zogeheten ‘tewerkstellingsvergunning‘ om hier in de zorg aan de slag te gaan. ‘Dat is natuurlijk waanzinnig’, aldus Monique Kremer.
‘Ik denk dat het heel onverstandig is om je ogen hiervoor te sluiten, en geen volwassen beleid te willen optuigen.’
Kremer, UvA-hoogleraar en voorzitter van de Adviesraad Migratie, was gisteren een van de hoofdgasten op het allereerste Congres over de Internationalisering van de Arbeidsmarkt ooit in Nederland, een initiatief van Werf&, Decisio en de Intelligence Group. Ze greep de gelegenheid aan op te roepen arbeidsmigratie ‘op een goede manier’ op de politieke agenda te zetten. ‘Ons beleid op dit gebied is echt niet up-to-date. Het wordt gezien als een sluitstuk. We zeggen er maar liever niets over. Terwijl ik denk dat het heel onverstandig is om je ogen hiervoor te sluiten, en geen volwassen beleid op te willen tuigen.’
Duitsland als voorbeeld
Ze verwees onder meer naar Duitsland, ‘waar ze wél de regie nemen, en bijvoorbeeld kritischer zijn op de hoeveelheid tijdelijke contracten, zoals je vaak ziet in de vleesverwerkende industrie.’ Ze riep ook werkgevers op hun verantwoordelijkheid te pakken. ‘Het kan niet zo zijn dat je alleen mensen naar Nederland haalt, en hen vervolgens bijvoorbeeld geen scholing biedt, geen huisvesting, en geen inbedding in de samenleving. Daarom hebben wij als Adviesraad gezegd: we hebben echt nieuw beleid nodig. En baseer dat dan op wat wij Brede Welvaart noemen. Waarbij we ook denken aan het land van herkomst.’
‘Stop met de struisvogelpolitiek. Anders schiet je jezelf als samenleving echt in de voet.’
Ze haalde daarbij het voorbeeld aan van het ‘Zorgpartnerschap‘, een manier om vakmigranten vanaf mbo-3 niveau van buiten de EU te kunnen halen om de enorme personeelskrapte in de langdurige zorg tegen te gaan. ‘Denk aan een corridor met Indonesië, waarbij Nederland daar de opleiding verzorgt, waarna een deel van die groep daar kan blijven, en een deel naar hier kan komen. Het is cruciaal dat we arbeidsmigratie zo op een goede manier op de agenda zetten. Niet steeds weer in nieuwe rapporten, maar ga nu alsjeblieft eens aan de gang. Stop met de struisvogelpolitiek. Anders schiet je jezelf als samenleving echt in de voet.’
Taboe: Afrika
Kremer zei zich ook te verbazen over het ogenschijnlijk ‘taboe’ om mensen in Afrika mensen te werven. ‘Dat is echt onbegrijpelijk’, zei ze. Want juist hier is een jonge beroepsbevolking te vinden, die graag bij ons aan de slag zou willen. ‘Maar onze houding is nu: we bouwen een hek, en denken dat we dan een interessante relatie krijgen met onze buren. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Goede afspraken maken is een veel vruchtbaarder houding dan hekken te bouwen. Dan krijg je mensen die echt een bijdrage kunnen leveren, en goed buurschap.’
‘Goede afspraken maken is een veel vruchtbaarder houding dan hekken bouwen.’
Ook pleitte ze ervoor ‘veel meer de lessen te bundelen die er zijn. We kwamen in de zorg bijvoorbeeld veel mislukte pilots tegen. Werkgevers kunnen zelf een bijdrage leveren door veel beter te laten zien wat wel werkt en wat niet. Dan voorkom je dat iedereen opnieuw het wiel gaat uitvinden. We hebben wel expatcenters in Nederland. Maar ik denk dat het nodig is om die ook veel meer uit te breiden naar andere groepen.’ En ook de inburgeringsplicht mag van haar wel uitgebreid worden naar arbeidsmigranten. ‘Nu geldt die plicht voor maar een heel klein stukje van alle migranten. Terwijl het cruciaal is.’
1,2 miljoen migranten
Een boodschap die volledig werd onderschreven door de volgende spreker, Frank van Gool, onder meer oprichter van OTTO Work Force, en als zodanig verantwoordelijk voor het derde uitzendbureau van Nederland, dat binnenkort de omzetgrens van 1 miljard euro per jaar hoopt te passeren. Hij zei te verwachten dat Nederland in 2030 zo’n 1,2 miljoen arbeidsmigranten zal tellen, ook steeds meer van buiten Europa. Maar dat is nodig ook, zegt hij. ‘Want juist de landen in het voormalige Oostblok zijn nu de meest vergrijzende van heel Europa. Er gaan momenteel meer mensen van de Poolse arbeidsmarkt af dan van de Duitse.’
‘Er gaan momenteel meer mensen van de Poolse arbeidsmarkt af dan van de Duitse.’
In 2000 had Nederland nog slechts één 65+’er op elke 4 werkenden. Inmiddels is dat 1 op 2,2. Maar in Oost-Europa is het nu zelfs al 1 op 2, wist Van Gool te melden. ‘De krimp van de beroepsbevolking in Europa is gewoon gigantisch.’ Maar hoe dat op te lossen? ‘Ik ben voorstander van gereguleerde, functionele , circulaire arbeidsmigratie’, aldus de initiatiefnemer van een groot kenniscentrum op dit gebied.
‘In landen waar de uitzendvergunning niet is afgeschaft, zie je gewoon veel minder misstanden.’
Daarbij zei hij bijvoorbeeld blij te zijn dat de uitzendvergunning weer terugkomt. ‘In 1998 is hierover gewoon de verkeerde beslissing gemaakt. In landen waar dit niet gebeurd is, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, zie je bijvoorbeeld veel minder misstanden. Gelukkig komt die vergunning nu dus weer terug.’ Ook pleitte hij voor een rol voor het UWV, om precies te benoemen waar de grootste tekorten zijn, en dan vervolgens specifiek voor die sectoren over de (EU-)grenzen te gaan werven.
De nonnen van Vught
Hij vertelde daarnaast bijvoorbeeld ‘de nonnen van Vught’ naar de Filipijnen te hebben gebracht om daar verpleegkundigen op te leiden, en Nederlands onderwijs te geven. ‘We hebben er 40 geworven, van wie er nu al 24 in Nederland aan het werk zijn. Onder toezicht, want ze hebben nog geen BIG-registratie. Daar zijn we in Nederland heel restrictief in. Die registratie duurt nu 12 maanden! In Duitsland doen ze dat allemaal veel slimmer, met alleen een praktische toets. En als je dan in andere delen van de zorg wilt werken, kijken ze dan weer.’
Als elke gemeente één grootschalige tijdelijke huisvesting van 400 bedden zou realiseren, is het probleem opgelost.’
Hét probleem in Nederland is niet de arbeidsmigrant zelf, maar diens huisvesting, zei Van Gool ook. ‘Het is de achilleshiel van de arbeidsmigratie. Het Expertisecentrum Flexwonen heeft het over 120.000 mensen in ongewenste situaties. Het rapport-Roemer zegt: iedereen moet een eigen slaapkamer hebben. Dan hebben we nog eens 156.000 extra kamers nodig. De vluchtelingencrisis vergroot dit probleem nog eens. Wij willen dat graag oplossen met de bouw van flexwoningen. Als elke gemeente in Nederland één grootschalige tijdelijke huisvesting van 400 bedden zou realiseren, is het probleem opgelost. En spelen we ook nog eens 40.000 huizen vrij. De bottleneck ligt volgens mij dus echt bij de gemeenten.’
Aantrekkelijk blijven
Tijdens het hierna volgende rondetafelgesprek kwam ook het thema ‘huisvesting’ terug. Maar hier vooral vanuit de vraag: hoe houden we Nederland aantrekkelijk voor talent van over de grens? Want dat blijkt bepaald geen vanzelfsprekendheid meer, constateerden Marjan Stoit (Undutchables), EURES-manager Toine Witters, Caroline Hulshoff (KVK) en opnieuw Frank van Gool. ‘In verleden was het voor Europese werkzoekenden misschien heel vanzelfsprekend om zich te willen vestigen in Nederland. Maar dat is enorm veranderd’, zei bijvoorbeeld Witters. ‘Niet in de laatste plaats door de misstanden in hoe wij omgaan met onze arbeidsmigranten.’
‘Het is voor Europese werkzoekenden bepaald niet meer vanzelfsprekend om zich te willen vestigen in Nederland.’
Berichten over zulke misstanden vinden via sociale én reguliere media breed gedeeld. In de Filipijnen wordt bijvoorbeeld bijgehouden waar mensen naartoe gaan en hoe ze daar behandeld worden. En ook elders is het van belang het imago hoog te houden. ‘In heel Europa zijn nu bijvoorbeeld 425.000 vacatures voor vrachtwagenchauffeurs. Die gasten gaan echt shoppen. En dan staan we als Nederland echt niet meer op 1’, wist Witters te melden. ‘Maar ik denk dat als je als werkgever doet wat je hoort te doen dat op enig moment zich dat wel weer gaat uitbetalen.’
‘Een jaar of 5, 6 geleden kwam naar buiten dat hier mensen moesten slapen op pallets. Dat was groot nieuws in Polen.’
Klopt helemaal, vulde Van Gool aan. ‘Een jaar of 5, 6 geleden kwam naar buiten dat hier mensen moesten slapen op pallets. Nou, dat was groot nieuws op de Poolse televisie. Vind je het gek dat die mensen dan niet meer hierheen willen komen? het belangrijkste is dus: we moeten het gereguleerd gaan organiseren. En de bureaus die zorgen voor de misstanden gewoon keihard aanpakken.’ En een goede company culture met duidelijke kernwaarden is ook nog om een andere reden belangrijk, aldus Stoit. ‘Als je met elkaar bepaalde waarden deelt, is het voor mensen uit andere culturen makkelijker om te mixen.’
Klok rond aan internationaal onderwijs
Na de lunch was het tijd voor de breakouts. Daar leerden we onder meer over de 12 verschillende soorten internationaal onderwijs (de hele klok rond), en hoe Xelvin internationaal het beste talent naar Eindhoven weet te trekken. Ook een andere breakoutsessie richtte zich specifiek op die regio. Daarin vertelde Nicole Zwetsloot (foto hieronder) hoe de Brainport Eindhoven zich in de wereldwijde ‘Battle for talent’ weet te onderscheiden (waarover later meer op deze site).
Het leidde vaak tot geanimeerde gesprekken met de bezoekers:
Die ook onderling elkaar steeds beter wisten te vinden:
Omdenken
Na de breakouts probeert de energieke dagvoorzitter, voormalig staatssecretaris Steven van Eijck, de verschillende lijnen weer samen te brengen. Dat doet hij onder meer samen met Lento-CEO en voormalig DG van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek, die nogal grote verschillen constateert tussen de positieve en optimistische vibe in de zaal en de Jaarrapportage Arbeidsmigranten, zoals die onlangs aan de Tweede Kamer is aangeboden. ‘Maak ook eens een jaarrapportage vanuit de samenleving’, bedenkt Van Eijck ter plaatse. ‘Dan hou je het op de agenda.’
‘We zijn als mens letterlijk verslaafd aan ons eigen gelijk.’
Waarna het alweer tijd is voor de slotspreker van de dag; Lammert Kamphuis. De auteur van Filosofie voor een weergaloos leven weet daarbij het thema van de dag mooi te verbinden met zijn specialisatie: lenigheid in denken. Want omgaan met andere culturen, dat wordt ook makkelijker als je je kunt inleven in andere gezichtspunten, zegt hij. ‘En dat is een vaardigheid die we echt moeten trainen. Wij zijn als mens namelijk nogal geneigd in onze tunnelvisie vast te raken. We zijn letterlijk verslaafd aan ons eigen gelijk. Als we onszelf daarin bevestigd zien, krijgen we een shotje dopamine.’
Evolutionair misschien handig en verklaarbaar, maar tegenwoordig ook best gevaarlijk, aldus Kamphuis, die zijn publiek daarna drie tips meegaf om dat eigen gelijk eens los te leren laten. ‘Wijsheid is de mogelijkheid om iets op een andere manier te zien’, zei hij. ‘Die lenigheid gaan we nodig hebben op de arbeidsmarkt.’ Zijn tips: oefen eens om ergens naar te kijken zonder meteen te oordelen, blijf spelen, en ontplooi nieuwe initiatieven vanuit ergernissen, ‘een geweldige bron van energie en creativiteit.’
‘Wijsheid is de mogelijkheid om iets op een andere manier te zien. Die lenigheid gaan we nodig hebben op de arbeidsmarkt.’
Een van de opdrachten daarbij: leer omdenken. Oftewel: whatever you think, think the opposite. En zo blijkt het voor de zaal helemaal niet zo moeilijk om ook de vele voordelen te bedenken die de huidige krapte op de arbeidsmarkt met zich meebrengt. Van meer keuze voor kandidaten, tot meer diversiteit en innovatie, tot: ‘Als je nu een vacature weet in te vullen, ben je echt de koning’, zoals een van de bezoekers het wist te verwoorden. En een kijkje over de grens zou daarvoor wel eens dé oplossing kunnen bieden, zo maakte de bijzondere bijeenkomst in de Rotterdamse Van Nelle-fabriek meer dan eens duidelijk.
Fotografie: Raffi Shahbaz Nazarian
Lees ook
- ‘Wie expats overweegt, heeft eindelijk weer wat aan talent te kiezen’
- 5x Frank van Gool (OTTO Work Force): ‘Circulaire arbeidsmigratie is een triple win’
- 5x Monique Kremer over migratie: ‘Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen’
- Dit is hoe de KVK investeert in internationaal IT-talent
- 10 dingen die je nog niet wist over arbeidsmigratie en werving over de grens
