De nood is hoog. Waar de komende jaren nog genoeg gemeenteambtenaren te vinden? Het personeelstekort is inmiddels zo groot dat het gemeenten belemmert in het realiseren van de ambities in allerlei sectoren, zoals ruimtelijke ordening, milieu, bouwen en ICT. De krapte zorgt ook voor een hogere werkdruk en een hoger ziekteverzuim. Dat is inmiddels opgelopen tot 6,7%, waarvan 63% gerelateerd aan werkdruk/stress. En of dat nog niet genoeg is, kampen gemeenten ook nog met een snellere uitstroom en een toename van onderlinge concurrentie: het bij elkaar wegkapen van schaars personeel.
De VNG is op zoek naar 15 pilots, die aanspraak kunnen maken op (co)financiering tot liefst 250.000 euro, plus expertise en ondersteuning.
Het probleem is inmiddels zo groot geworden dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) er zelfs een speciaal programma voor opgezet dat begin 2024 van start moet gaan. De gemeenteclub is daarvoor op zoek naar 15 pilots, die per stuk aanspraak kunnen maken op (co)financiering tot maar liefst 250.000 euro, plus expertise en ondersteuning. Pilots kunnen aangedragen worden door individuele gemeenten, maar ook door samenwerkingsverbanden van gemeentes met collega’s, andere overheden of andere organisaties.
Olievlek in Lopik
Goede voorbeelden zijn er namelijk ook best, weten ze bij de VNG. Zo noemt het een experiment in Lopik, waar ze met succes gepensioneerden wisten te werven, naast een traineeprogramma dat is gestart met 8 andere gemeenten. ‘‘Er is een behoorlijk grote groep mensen die met pensioen is maar nog lang niet uitgewerkt. Daar doet eigenlijk niemand iets mee. Jammer, want het zijn mensen met veel kennis, kunde en ervaring die nog heel graag iets willen en kunnen betekenen’, aldus HRM-adviseur Margaretha Heimensen, die ook vertelt dat op 2 advertenties al 90 reacties binnenkwamen.
Het succes is inmiddels zó groot, dat Lopik probeert de 40 mensen die het op deze manier in een tijdelijke pool wist te krijgen nu ook te delen met andere gemeenten.’We hebben contact met andere gemeenten en samenwerkingspartners in de regio opgezocht. Het is allemaal nog pril, maar onze bedoeling is om de mensen uit de doelgroep die dat willen, ook elders onder de aandacht te brengen, zodat zij ook aan de slag kunnen. Zo verspreidt ons idee zich als een olievlek over de regio.’
Innovatie en knelpunten
Met het programma Arbeidsmarktkrapte wil de VNG op korte termijn concrete stappen maken die bijdragen aan het bedwingen van het personeelstekort bij gemeenten en tegelijkertijd onderzoeken wat gemeenten op de lange termijn te doen staat. De aanpak van dit programma is vierledig: versterken van de aantrekkingskracht van de gemeente als werkgever, innovatie inzetten, gemeenschappelijke producten ontwikkelen en tot slot onderzoeken en in kaart brengen welke knelpunten er op dit moment nog zijn en hoe die kunnen worden getackeld.
‘In januari komt er een handreiking die het makkelijker maakt om mensen bij meerdere gemeenten aan de slag te krijgen.’
De ambitie van het hele programma is dat de impuls van jaarlijks een half miljoen euro leidt tot een personeelsbeleid waarin meer ruimte is voor ‘de intensiteit en complexiteit van functies in de uitvoering, en uiteindelijk tot een landelijke oplossing van de arbeidsmarktkrapte bij gemeenten’. Het programma brengt daarvoor onder meer een overzicht van alle lopende of bestaande initiatieven op dit thema, aldus programmamanager Isabelle Vugs, die ook aankondigt in januari te komen met een juridische handreiking ‘die het voor gemeenten makkelijker maakt om mensen bij meerdere gemeenten aan de slag te krijgen.’
Pool rondom wonen
Over dit delen van personeel wordt al jaren gesproken. En er zijn ook al veel vormen waarop gemeenten met elkaar samenwerken. Maar het vormen van gezamenlijke pools lijkt toch nog een behoorlijke noviteit, al waren er al eerder wel veel (redelijk succesvolle) initiatieven om bijvoorbeeld projectmanagers te delen. Het VNG-bestuur denkt de komende jaren bijvoorbeeld eraan ook een personele pool te vormen rondom het thema ‘Wonen’, waar dan bijvoorbeeld ecologen en vergunningverleners verschillende gemeenten kunnen gaan ondersteunen en zo de slagkracht vergroot kan worden. Maar ook denkt de VNG eraan ICT-taken, juridisch advies en accountancy-expertise met meerdere gemeentes te gaan delen.
Uit onderzoek bleek dat 22% van de gemeenten problemen ondervindt bij het werven van jongeren.
Uit eerder onderzoek bleek al onder meer dat 22% van de gemeenten problemen ondervindt bij het werven van jongeren. Ook stagneert het aantrekken van trainees en (BBL-)stagiairs bij gemeenten. De oorzaak? Vaak kunnen gemeenten onvoldoende begeleiding regelen (opnieuw: door krapte). Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Bovendien speelt ook het imago van ‘werken bij de overheid’ en dus ook bij gemeenten een rol, erkent de VNG.
