Je eigen leeftijd bepaalt niet alleen in grote mate hoe je denkt over bepaalde zaken, het bepaalt ook je kansen op de arbeidsmarkt. Over weinig aspecten bestaan zoveel vooroordelen als over jong en oud, en die zitten een soepele werking van de arbeidsmarkt behoorlijk in de weg, blijkt uit een recent rapport van onder meer de VN en Wereldgezondheidsorganisatie WHO. En ook recruiters spelen daarbij een rol, zo wordt gesteld. Welke 7 recente onderzoeksfeiten over leeftijdsdiscriminatie vallen daarbij het meest op?
#1. De pandemie zwengelt het aan
Nog meer dan ooit heeft de coronacrisis ons op grote schaal doen spreken over ‘ouderen’ en ‘jongeren’ als twee gescheiden categorieën, stelt het VN-rapport. Daardoor ligt leeftijdsdiscriminatie op de loer. En dat kan weer leiden tot sociaal isolement en gezondheidsproblemen. Discrimineren op basis van leeftijd, kortom, is ‘een plaag voor de samenleving’.
Leeftijdsdiscriminatie is volgens de VN een ‘plaag voor de samenleving.’
In de covid-19-pandemie vliegen de stereotypen rondom leeftijd je om de oren. Soms is leeftijd zelfs het enige criterium voor toegang tot medische zorg, levensreddende therapieën of voor maatregelen rond quarantaine. Een review in 2020 toonde aan dat in 85% van 149 studies leeftijd bepalend was voor het al dan niet krijgen van een medische behandeling. ‘Nu landen proberen te herstellen van de pandemie, kunnen we niet toestaan dat op leeftijd gebaseerde stereotypen discriminatie in de hand werken en kansen voor mensen beperken’, zegt Tedros Adhanom Ghebreyesus, directeur-generaal van de WHO.
#2. Het kost miljarden
In het rapport wordt ook een schatting gemaakt van de kosten die met leeftijdsdiscriminatie samenhangen. Die variëren van slechtere gezondheid tot eerder overlijden, en van sociale isolatie en eenzaamheid tot grotere financiële onzekerheid. De rekening daarvan loopt op tot in de miljarden.
‘Als 5 procent méér 55-plussers zouden werken, levert dat elk jaar 48 miljard dollar op.
Zo toonde een Amerikaanse studie in 2020 aan dat negatieve stereotypes rondom leeftijd jaarlijks 63 miljard dollar kosten aan extra zorguitgaven. En een Australische studie rekent voor dat als 5 procent meer mensen boven de 55 jaar aan het werk zouden zijn, dat jaarlijks 48 miljard dollar aan economische winst zou opleveren. ‘Leeftijdsdiscriminatie van jongere en oudere mensen komt veel voor, wordt niet erkend, wordt niet betwist en heeft verregaande gevolgen voor onze economieën en samenlevingen’, concludeert dan ook Maria-Francesca Spatolisano, adjunct-secretaris bij UN DESA.
#3. Vooral in individualistische landen
Leeftijdsdiscriminatie komt over de hele wereld voor, aldus het VN-rapport. Maar er schuilt wel verschil in landen. Zo schijnen de vooroordelen sterker te zijn in meer ‘individualistische’ landen als de VS, Duitsland, Nederland, Zuid-Afrika en Australië. In die landen wordt een jeugdig uiterlijk extra bevoordeeld. In landen die meer streven naar ‘groepsharmonie’ is de bias naar ouderen toe daarentegen veel minder sterk, aldus onderzoek. Dat geldt dan bijvoorbeeld voor China, Korea, Japan, India en Brazilië.
‘Ik verwacht dat het nog wel even zal duren voor die neiging tot verjongen slijt.’
Joop Schippers (65), hoogleraar arbeidseconomie in Utrecht en gespecialiseerd in leeftijdsdiscriminatie, stelde recent nog in NRC dat werkgevers vooral ‘uit gewoonte’ voor een jongere kandidaat kiezen. Een erfenis uit de tijd dat op de arbeidsmarkt relatief veel jongeren en weinig ouderen beschikbaar waren. ‘Bovendien was verjonging destijds logisch, omdat het werk vaak fysiek zwaarder was. Nu we voornamelijk achter bureaus werken, is er geen noodzaak meer. Toch verwacht ik dat het nog wel even zal duren voor die neiging tot verjongen slijt.’
#4. Vaak te vroeg afgeschreven
Nederland kent momenteel een informateur die tegen de 80 loopt, in de VS hebben ze een president van 78 jaar. Toch word je als werkzoekende vaak al min of meer afgeschreven voor een nieuwe baan als je nog maar de helft van die leeftijd hebt. Met als gevolg dat veel mensen eerder uitstromen uit de arbeidsmarkt dan ze eigenlijk zouden willen. Alleen al dit effect leidt in de VS tot een effect van 850 miljard gemiste economische groei, aldus onderzoek van AARP.
Volgens het onderzoek heeft ruim een kwart van de werknemers boven de 45 jaar wel eens negatieve opmerkingen over zijn of haar leeftijd gehoord van managers of collega’s. En iets meer dan 60% zegt leeftijdsdiscriminatie te hebben meegemaakt op de werkvloer. Hoeveel onderzoek ook laat zien dat ouderen best nog willen en kunnen leren, heus niet vaker ziek zijn, en ook graag nieuwe uitdagingen aangaan, de vooroordelen blijven hardnekkig, laat AARP zien.
#5. Meest voorkomende vorm van discriminatie
Leeftijdsdiscriminatie is waarschijnlijk de meest wijdverbreide vorm van discriminatie op de arbeidsmarkt. Uit onderzoek van Intermediair, Nationale Vacaturebank en Motivaction, onder ruim 2.100 respondenten, bleek vorig jaar dat twee keer zoveel mensen vanwege leeftijd zijn gediscrimineerd als vanwege afkomst. Ten opzichte van discriminatie op geslacht zeggen zelfs meer dan drie keer zoveel mensen leeftijdsdiscriminatie te hebben ervaren.
Voor 12 procent van de kandidaten is gebrek aan een diversiteitsbeleid reden om ergens niet te solliciteren.
Werkgevers zien het probleem overigens nauwelijks, aldus het onderzoek. Het merendeel heeft geen diversiteitsbeleid en zegt dat ook niet nodig te vinden. Opmerkelijk is ook dat het merendeel van de respondenten hen hier ook niet op afrekent. Ze zeggen in meerderheid wel discriminatie op de arbeidsmarkt als een probleem te zien, maar voor slechts 12 procent is gebrek aan een diversiteitsbeleid reden om niet bij een bedrijf te solliciteren.
#6. Nog altijd in talloze vacatureteksten
Leeftijdsdiscriminatie blijkt nog altijd op te duiken in talloze vacatureteksten. Vooral naar ‘een jonge kandidaat’ of ‘een starter’ wordt nog veel gezocht, blijkt uit onderzoek van het ministerie van SZW. Overigens stonden in ongeveer 10 keer zoveel vacatureteksten indirecte verwijzingen naar leeftijd als directe. Bij zulke indirecte verwijzingen gaat het dan bijvoorbeeld om termen als ‘eerste baan’, ‘bijbaan naast school of studie’, of ‘maximaal aantal jaar werkervaring’. En dan zijn in dit onderzoek (niet verboden) termen als ‘je past in een jong team’ zelfs nog buiten beschouwing gelaten.
Indirecte verwijzingen naar leeftijd stonden in ongeveer 10 keer zoveel vacatureteksten als directe.
Uit vorig jaar verschenen onderzoek van het College voor de Rechten van de Mens blijkt daarnaast dat in 70.000 tot 100.000 (van de ruim 3 miljoen onderzochte) vacatureteksten woorden voorkomen die wijzen op direct of indirect verboden onderscheid op grond van leeftijd. Op basis van de resultaten uit dit onderzoek heeft het College de vacaturecheck vernieuwd, een online tool waarmee HR-professionals kunnen checken of hun vacatures goede kandidaten onbedoeld uitsluiten.
#7. A.I. lost het (voorlopig nog) niet op
In principe zou artificial intelligence een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan oplossing van het probleem, doordat algoritmes leeftijd buiten beschouwing kunnen laten en alleen naar bijvoorbeeld competenties kunnen kijken. Maar dat blijkt toch elke keer niet zo makkelijk als gedacht.
Algoritmes versterken vooroordelen eerder dan dat ze die afbreken, aldus onderzoek.
Zo kondigden onder meer Facebook en LinkedIn in 2018 al aan om hun advertentie-algoritmes aan te passen, nadat was gebleken dat die discriminerend waren naar onder meer geslacht en leeftijd. Zelfs zónder dat werkgevers dat wilden kregen sommige doelgroepen de vacatures wél te zien en andere juist nooit, zelfs niet als ze er naar zochten. In nieuw onderzoek van de University of Southern California blijkt die bias nog niet verdwenen (althans voor wat gender betreft). Daardoor versterken de algoritmes vooroordelen eerder dan dat ze die afbreken, aldus de onderzoekers.
The Experience Award
Ook in Nederland is er langzaamaan steeds meer belangstelling voor het onderwerp. Opvallend is bijvoorbeeld The Experience Award. Dit initiatief reikt jaarlijks een prijs aan een oudere werknemer uit, om zo de waarde van de 50+’er voor de werkvloer te benadrukken. Nomineren is mogelijk tot 31 mei. Onder meer SkillsTown doet hieraan mee en stelt een leerabonnement beschikbaar voor elke genomineerde. En Pincq stelt aan elke winnaar per sector een ontwikkelingsassessment beschikbaar om te zien welke potentie de winnaar nog meer heeft voor zichzelf, maar ook voor de organisatie.
Lees ook
- Feel Good Friday: De groeiende actie tegen ‘Ageism’
- Oudere werknemer ineens weer in trek
- Die hardnekkige discriminatie op leeftijd, daar moeten we het toch nog eens over hebben
- Waarom het niet vanzelf goed komt met leeftijdsdiscriminatie
