Alsof er naar ons geluisterd is. Vorige week vroegen we ons nog af waar het al zo lang verwachte plan van aanpak bleef voor de vele personeelstekorten in de samenleving. En zie, net voor het weekend lag hij er dan: de brief waarmee het kabinet de Kamer hierover informeert. Met daarin niet alleen 6 eigen acties, maar ook een duidelijke oproep aan werkgevers. Want de kabinetsplannen hebben alleen kans van slagen als ook de werkgevers meewerken, zo maken de betrokken ministers meteen duidelijk.
‘We zien dat de arbeidsmarkt zich nog onvoldoende aanpast om de krapte op te lossen.’
Wat ze daarbij zoal verwachten? Dat ligt grotendeels in lijn met wat ze zelf voorstellen. Maar het is wel hard nodig dat ook werkgevers hun steentje gaan bijdragen, aldus het kabinet. Want ‘de Nederlandse arbeidsmarkt is op dit moment uitzonderlijk krap.’ En het kabinet verwacht niet dat dit snel verandert. ‘We zien dat de arbeidsmarkt zich vooralsnog onvoldoende aanpast om de krapte op te lossen.’ Maar ze zien in deze krappe arbeidsmarkt tegelijkertijd ook veel ‘extra kansen voor grote en kleine werkgevers.’ Daarom roepen de ministers op tot de volgende 6 acties:
Oproep 1: Richt werk anders in
Enerzijds grote tekorten overal, anderzijds nog steeds veel mensen langs de kant. Het kabinet vraagt werkgevers daar wat ruimer naar te kijken dan in het verleden. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld functies opknippen en aanpassen. Zo kunnen zij vacatures makkelijker invullen met mensen die nu nog langs de kant staan. Voor zulke jobcarving kunnen ze bijvoorbeeld aankloppen bij werkgeversservicepunten voor gratis advies en hulp. En het kabinet wil ook dat werkgevers vaker een (leer)baan aanbieden, met de reële kans dat de werknemer na afronding van de opleiding ook kan blijven.
Oproep 2: Zet in op innovatie
En dan hebben we daar natuurlijk ook weer: innovatie. Dat kan volgens het kabinet helpen om bijvoorbeeld de administratieve druk te verminderen, of als onderneming te groeien. Maar het kabinet roept grotere én kleinere werkgevers ook op om hier aandacht voor te hebben vanuit het kraptevraagstuk. ‘Zeker op de langere termijn, met het oog op vergrijzing, is het versterken van de productiviteitsgroei een essentiële route om krapte aan te pakken.’
Oproep 3: Bied betere arbeidsvoorwaarden
Daarnaast is er natuurlijk ook nog zoiets plats als: meer geld. ‘Loonsverhogingen spelen een rol om mensen aan te trekken en te behouden’, aldus het kabinet. ‘Goede secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals mogelijkheden om verlof op te nemen bij ouderschap, flexibiliteit om thuis en/of andere uren te werken kunnen mensen helpen hun werk makkelijker af te stemmen op hun privéleven. Ook kan er in cao-afspraken specifiek gekeken worden naar de mogelijkheid om – op vrijwillige basis – langer door te werken na het bereiken van de AOW-leeftijd.’
Oproep 4: Benut onderbenutte deeltijders
Kijk ook eens naar de deeltijders in je eigen personeelsbestand, vraagt het kabinet. Zouden zij misschien structureel een paar uur extra willen werken? Dat is niet altijd een garantie op succes. Maar goede voorbeelden zijn er al wel. Zoals de stichting Het Potentieel Pakken, die in de zorg en het onderwijs heeft laten zien dat er zelfs in de zorg en het onderwijs best meer mensen zijn die – onder voorwaarden – open staan voor een paar uur extra in de week.
Het kabinet pleit voor een ‘cultuuromslag’ om ‘diepgewortelde overtuigingen’ aan te pakken.
Het kabinet pleit voor een ‘cultuuromslag’ om ‘diepgewortelde overtuigingen’ aan te pakken. Maar ze roepen werkgevers ook op tot meer concrete interventies op het gebied van bijvoorbeeld HR, planning en roostering. Zoals in diverse pilots al wordt geprobeerd, en waar later dit jaar meer resultaten van naar buiten komen.
Oproep 5: Werf anders
Jarenlang was het heel normaal dat werknemers zich aanpasten aan de situatie op de arbeidsmarkt. Maar die situatie is nu behoorlijk veranderd, aldus het kabinet. ‘Daarbij helpt het om meer inzicht te hebben in wat specifieke groepen, zoals jongeren, deeltijdwerkers, mensen met een migratieachtergrond, mensen met een beperking en senioren, drijft in het maken van loopbaankeuzes. Daarnaast is er ook inzicht nodig in wat werkgevers drijft om mensen wel of niet aan te nemen en eventuele vooroordelen die daar een rol in spelen.’
Een impliciet pleidooi voor het DoelgroepenDashboard? Dat staat er niet met zoveel woorden. Wel ondersteunt het kabinet trajecten gericht op loopbaankeuzes (zoals Platform Naar Werk) en zetten ze in op programma’s zoals Verdere Integratie op de Arbeidsmarkt. En er wordt nadrukkelijk gepleit voor meer Open Hiring, een aanpak waarbij je geen sollicitatiegesprekken voert, maar kandidaten op volgorde van aanmelding aanneemt. Werkgevers die hiermee willen experimenteren, kunnen hierbij rekenen op steun van het regionale werkgeversservicepunt.
Werkgevers die met Open Hiring aan de slag willen, kunnen rekenen op steun.
En dan is er ook nog het volgens het kabinet te weinig benutte learning-on-the-job. Zoals bouw- en techniekconcern TBI bijvoorbeeld doet met een eigen vakschool om aan de ruim 500 openstaande vacatures te kunnen voldoen. Of kijk naar de Hilverzorg Academie, waarbij zorginstelling Hilverzorg samen met private mbo-opleider OPPstap een leerhuis heeft ingericht waar jongeren en volwassenen op de werkplek worden opgeleid om in de ouderenzorg te werken.
En ten slotte komen ook hier de skills weer om de hoek kijken, onder meer met verwijzing naar CompetentNL en de acties van het UWV om skills in kaart te brengen. ‘Het kabinet daagt werkgevers ook uit om, waar mogelijk, vacatures te baseren op vaardigheden in plaats van werkervaring of opleidingsniveau. Dit vergroot de pool van potentiële werknemers en draagt ook bij aan een inclusieve arbeidsmarkt.’
Oproep 6: Werk samen (met andere sectoren)
De krapte is nu zo groot dat je het als organisatie bijna niet meer alleen kunt oplossen. Dus waarom niet wat vaker samenwerking gezocht? Het kabinet noemt voorbeelden van samenwerkingsinitiatieven binnen en tussen sectoren als Werkperspectief.NL (foto boven), De Nationale Zorgklas, House of Skills (in de regio Amsterdam) en het recent gesloten convenant ‘Laat kennis werken’ tussen de Vereniging Hogescholen, MKB-Nederland en VNO-NCW.
Bij samenwerking gaat het bijvoorbeeld ook over combinatiebanen, en over het fenomeen ‘gedeeld werkgeverschap’. Dit kan kansen bieden voor werkgevers om fluctuaties in werk op te vangen. Maar er zitten ook haken en ogen aan, waarschuwt het kabinet, die wel verwijst naar initiatieven als de collegiale in- en uitleen bij Installatietechniek Oost (CIU-Oost) en de Werkgeverij in de zorg, een samenwerkingsverband van werkgevers en hun werknemers in zorg, welzijn, kinderopvang en jeugdzorg.
Pas op voor weglekken
En dan roept het kabinet ook nog op aandacht te besteden aan het gevaar van ‘weglekken’ in kraptesectoren. ‘In de praktijk blijkt dat recent afgestudeerden met een diploma in bijvoorbeeld de techniek of de zorg regelmatig niet aan de slag gaan in de sector waarvoor zij zijn opgeleid. Bij deze keuzes spelen naast persoonlijke redenen ook de uitdagingen in het werkveld en het belang van passende begeleiding voor stagiairs en starters.’
‘Recent afgestudeerden gaan regelmatig niet aan de slag in de sector waarvoor ze zijn opgeleid.’
Wat kunnen werkgevers hier volgens het kabinet aan doen? ‘Door coaching en begeleiding aan te bieden, en kennisuitwisseling met (regionale) werkgevers en alumni- en netwerkbijeenkomsten kunnen werkgevers en onderwijsinstellingen de binding gezamenlijk steviger maken en verankeren.’ Zoals bijvoorbeeld gebeurt bij de Hogeschool Rotterdam, die hiervoor een actief alumni-netwerk onderhoudt.
Wat vinden werkgevers zelf?
Genoeg recepten dus om zelf wat aan de krapte te doen. Sommige nog behoorlijk nieuw en onontgonnen, maar veel al wel langer bekend. De eerste reacties van werkgevers op de plannen hielden dan ook niet meteen over. ‘Geen oplossing voor de korte termijn’, antwoordde bijvoorbeeld land- en tuinbouworganisatie LTO al snel teleurgesteld. En ook VNO-NCW en MKB-Nederland hadden op meer actie gehoopt. ‘Om op korte termijn doorbraken te creëren is er meer nodig en dat vraagt om een aantal onconventionele maatregelen.‘
‘Het is belangrijk dat er snel beter inzicht komt in de uitkeringsbestanden.’
Zoals: ‘een productiviteitsoffensief waarbij brancheorganisaties ondernemers helpen en de nieuwste kennis verspreiden.’ En wil het kabinet dat werkgevers meer mensen aannemen die nu nog langs de zijlijn staan, dan moeten ze zelf ook aan de bak, aldus de werkgeversorganisaties. ‘Om dit realiteit te maken is het wel belangrijk dat er snel beter inzicht komt in de uitkeringsbestanden. En daarbij moeten de risico’s voor werkgevers (zoals bij ziekte) wel weggenomen worden als ze deze mensen in dienst nemen.’
Proefballonnetjes
Ook iemand als Geert-Jan Waasdorp, directeur van Intelligence Group, reageert teleurgesteld op de plannen van het kabinet. ‘Het is bedroevend om te zien dat SZW alleen eigen proefballonnetjes en onbewezen en niet-succesvolle initiatieven kan aandragen om een idee te geven dat ze aan de krapte op de arbeidsmarkt gaan werken. Waarom niet met recruiters en bemiddelaars in gesprek gaan?’
De plannen van het kabinet? ‘Het is vooral plannen om te plannen’
De plannen van het kabinet? ‘Het is vooral uitstellen en plannen om te plannen’, zegt hij. ‘De ideeën van de commissie-Borstlap worden eigenlijk volledig genegeerd. Ze zoeken het eigenlijk allemaal in old school oplossingen.’ Waarom niet meer met de markt in gesprek gegaan? Dáár ligt de oplossing, zegt hij. En bij modernisering van de arbeidsmarkt. ‘Denk aan beter leiderschap, handhaven op slecht werkgeverschap, en echt belonen van arbeid. En dus niet bij migratie, Open Hiring, voltijdsbonussen, sectorplannen, of CompetentNL.’
