Het artikel gaat hieronder verder.
Het kan geen toeval zijn dat ik in de afgelopen maand, vaak op verzoek van hun ouders (!), een handvol afgestudeerde bachelor- en masterstudenten heb mogen begeleiden bij het zoeken naar hun eerste baan. Dit soort vragen kreeg ik 10 jaar geleden dagelijks, maar de afgelopen 5 jaar nauwelijks. Tot nu toe dan. Dat cum laude afgestudeerde academici of een data science master maanden na hun afstuderen nog steeds werkzoekend zijn, geeft te denken. En nee, dat ligt niet aan de concurrentie van A.I. – althans: nog niet. Het probleem is volgens mij fundamenteler: een deel van de starters heeft geen idee hoe de arbeidsmarkt werkt.
‘Ik heb gesolliciteerd bij onder meer McKinsey en BCG. Overal afgewezen. De arbeidsmarkt is echt slecht.’
De gesprekken die ik voerde vond ik heel bijzonder. Een greep uit wat ik zoal hoorde: ‘Indeed? Nog nooit van gehoord.’ ‘Ik heb gesolliciteerd bij onder meer McKinsey en BCG. Overal afgewezen. De arbeidsmarkt is echt slecht.’ ‘Iedereen zoekt mensen met ervaring, daarom word ik overal afgewezen.’ ‘Zo’n 4.000 euro voor 32 uur, dat lijkt me toch heel redelijk als starter.’ ‘Moet ik mijn A.I.-kennis ook op LinkedIn zetten?’ ‘Ik zoek wel een half uur per dag, maar vind nog steeds niets.’ ‘LinkedIn, dat is toch voor mensen die al werken?’ ‘Ik solliciteerde eergisteren, maar heb nog niets gehoord.’
Stap terug in begeleiding
Dit beperkt zich niet tot academische studenten. Dezelfde signalen (alleen andere vragen) krijg ik van mbo- en hbo-afgestudeerden. Een hele generatie die niet weet hoe de arbeidsmarkt, hoe solliciteren of hoe oriënteren werkt. Logisch ook, want Nederlandse roc’s, mbo-, hbo- en wo-instellingen hebben de afgelopen jaren een stap terug gedaan in hun loopbaanbegeleiding. Werkgevers, uitzendbureaus en detacheringsbedrijven stonden letterlijk aan de schoolpoorten met verleidelijke aanbiedingen, traineeships en mooie carrièrepaden. Studenten hadden vaak al een baan voordat ze hun diploma ophaalden.
Studenten van nu hebben vaak letterlijk een afstand tot de arbeidsmarkt.
De uitstroomcijfers waren fantastisch – perfect voor de macro-doelmatigheid en het binnenhalen van overheidsgeld. Maar deze cijfers waren geen bewijs van goede loopbegeleiding of arbeidsmarktrelevantie, ze waren vooral het gevolg van hyperschaarste op de arbeidsmarkt. Loopbaanadvies werd nagenoeg overbodig. Adviseurs kwamen op afstand van de arbeidsmarkt te staan. Training voor studenten? Dat ging op een lager pitje. Nu wordt langzaam zichtbaar dat er generaties afgeleverd worden op de arbeidsmarkt, met letterlijk een afstand tot de arbeidsmarkt als het gaat om courant arbeidsmarktgedrag.
Fundamentele verandering
Dan heb ik het nog niet over de (ir)relevantie van de opleiding, die nu de hyperschaarste eraf is en A.I. zijn intrede doet, snel zichtbaar wordt. Dus beste loopbaanbegeleiders op scholen: de arbeidsmarkt voor starters – vooral voor degenen die met hun hoofd werken – staat voor een gigantische omwenteling. De hyperschaarste is voorbij. Amerikaanse ontwikkelingen in de BaMa-markt komen ook naar Nederland: stagnatie voor starters, mogelijk zelfs toenemende jeugdwerkloosheid.
De manier waarop bedrijven talent vinden is gerevolutioneerd. Maar bereiden scholen hun studenten daarop voor?
Voor mbo-studenten zal dit minder gelden, maar de boodschap is over de hele linie helder: de tijd dat studenten automatisch werk vonden zit in zijn nadagen en is voor sommigen inmiddels al voorbij. Tegelijkertijd veranderen niet alleen de marktomstandigheden, maar ook het recruitmentproces zelf. A.I., skills based matching, digitale platforms – de manier waarop bedrijven talent vinden is gerevolutioneerd. Terwijl scholen en opleidingsinstituten hun studenten nog steeds voorbereiden op de arbeidsmarkt van 2015 met bijbehorende cv’s en oriëntatiekanalen.
Concrete actie vereist
Het is tijd dat Nederlandse onderwijsinstellingen en stage- en loopbaanbegeleiders hun verantwoordelijkheid nemen. Studenten hebben nú training nodig in:
- Baanzoeken via Indeed – het platform dat ze niet kennen, maar wel nodig hebben
- LinkedIn profieloptimalisatie – niet optioneel, maar essentieel
- Skills-based matching via platforms zoals The TalentpoolCommunity
- A.I.-tools voor baanzoeken – maak agents aan, gebruik technologie
- A.I.-ervaring prominent op het cv – een must voor elke moderne sollicitant
Het is tijd om studenten (weer) te leren dat solliciteren een werkwoord is – en een proces dat voorbereiding en tijdsinvestering vraagt. Een half uur solliciteren per dag is een grap. Een film of serie uitzoeken op Netflix kost gemiddeld langer. Voor 32 uur in de week 4.000 euro verdienen is alleen realistisch voor uitzonderlijke kandidaten – en die groep wordt al gevonden, die hoeft niet te zoeken. Het is belangrijk om studenten weer met twee voeten op de grond te zetten: de arbeidsmarkt is steeds minder vanzelfsprekend op zoek naar ze….
Nieuwe werkelijkheid: ouders betrekken
Hoe vreemd het voor de vorige generaties misschien ook klinkt, ouders hebben steeds vaker een actieve rol in sollicitaties, loopbaankeuzes en gesprekken van hun kinderen. Misschien moeten scholen hen ook meenemen in informatiesessies over de moderne arbeidsmarkt. De praktijk wijst uit dat dit nodig is. De urgentie is groot. De arbeidsmarkt verandert niet geleidelijk – ze transformeert momenteel razendsnel door de intrede van robots, A.I. en vergrijzing.
‘Scholen en begeleiders die nu niet bijsturen, laten hun studenten de komende jaren worstelen.’
Het oriëntatiegedrag van werkzoekenden verandert mee door technologie en nieuwe matchingsmethoden. Scholen en begeleiders die nu niet bijsturen, laten hun studenten de komende jaren worstelen op een markt waarvoor ze totaal niet voorbereid zijn. Maar als je ze opleidt in en met A.I., dan kunnen ze makkelijk concurreren met de andere generaties op de arbeidsmarkt. En voor je het weet, komt die 4.000 euro (voor 40 uur werken) vanzelf in beeld….
Loopbaanbegeleiders, trek een been bij
De uitstroomcijfers van Nederlandse onderwijsinstellingen staan de komende jaren onder druk. Studenten verdienen daarom praktische loopbaanvoorbereiding die aansluit op 2025, niet op 2015 of erger nog: helemaal geen begeleiding. De nieuwe generatie meenemen in de nieuwe arbeidsmarkt en realistische verwachtingen – daarmee houd je de uitstroomcijfers op peil.
‘Het lijkt me goed als loopbaanbegeleiders hun eigen opgelopen afstand op de arbeidsmarkt inlopen.’
Belangrijker nog: daarmee geef je studenten een eerlijke kans op de carrière die ze verdienen. Het lijkt me in dat geval goed als ook loopbaanbegeleiders hun eigen opgelopen afstand op de arbeidsmarkt gaan inlopen. Die waren er al in 2015 en ik ben bang dat deze niet kleiner zijn geworden, nu de arbeidsmarkt zo transformeert én er zulke mooie, goede, maar ook passieve jaren achter ons liggen.
Meer weten?
Van 15 t/m 19 september 2025 vindt de landelijke Week van de Loopbaan plaats. Dé week waarin loopbaanprofessionals en jobcoaches aangesloten bij Noloc hun deuren openen voor iedereen met loopbaanvragen. Lees er hier meer over:
Week van de Loopbaan