In de hele actuele discussie rondom arbeidsmigratie lijkt de vakbeweging tot nog toe wat stilletjes. Maar CNV-voorzitter Piet Fortuin heeft er desondanks wel een uitgesproken mening over. ‘Arbeidsmigratie is wat mij betreft niet dé oplossing voor de huidige problematiek op de arbeidsmarkt’, zegt hij, daags voorafgaand aan het congres Internationalisering van de arbeidsmarkt in Den Haag, waar hij maandag een van de sprekers zal zijn. ‘Ik zie het duidelijk pas als het sluitstuk van het arbeidsmarktbeleid.’
‘We moeten ons allereerst afvragen hoe we het onbenutte arbeidspotentieel kunnen inzetten.’
Volgens Fortuin zijn er ruwweg gezegd 3 middelen om de druk op de arbeidsmarkt te verlichten. ‘De eerste is: het arbeidspotentieel zo volledig mogelijk benutten. We hebben nog altijd een paar honderdduizend mensen die niet deelnemen aan het arbeidsproces, bijvoorbeeld omdat ze in de ww of de bijstand zitten, of arbeidsongeschikt zijn. We moeten ons afvragen hoe we dat onbenutte arbeidspotentieel kunnen inzetten. Twee is: het anders organiseren van werk met het doel de arbeidsproductiviteit te vergroten. Op veel plekken liggen er kansen om met technologie met name de vraag naar laagbetaalde arbeid te doen afnemen.’
Pas als alle middelen zijn uitgeput…
Automatisering en robotisering dus. Fortuin sluit daarmee aan bij een visiestuk wat VVD-kamerlid Thierry Aartsen eerder deze week presenteerde, waarin dit ook als oplossingen wordt omarmd. ‘Als het aan mij ligt komt arbeidsmigratie dus pas op plaats drie’, aldus de CNV-voorzitter, die al zo’n 40 jaar aan de vakbond verbonden is. ‘Pas als de andere middelen uitgeput zijn, en er dan nog steeds behoefte is aan extra arbeidskrachten, dan kunnen werkgevers wat mij betreft hun toevlucht zoeken tot arbeidsmigranten.’ Echt het sluitstuk dus, benadrukt hij nog maar eens.
‘Als je inzet op Nederland als ‘kennisland’, dan heb je kenniswerkers uit het buitenland nodig, logisch.’
Fortuin erkent de noodzaak van arbeidsmigratie, maar vindt dat er nu in veel gevallen veel te snel naar het middel wordt gegrepen. Daarnaast moeten we duidelijk onderscheid maken tussen verschillende vormen van arbeidsmigratie. ‘Als je inzet op Nederland als ‘kennisland’, dan heb je kenniswerkers nodig uit zowel de EU als derde landen. Logisch. Maar de vraag is of dat ook geldt voor bepaalde sectoren waar nu veel arbeidsmigranten werken, zoals distributiecentra, de land- en tuinbouw en de vleesindustrie. Ik zie daar mogelijkheden om met investeringen in technologie de arbeidsproductiviteit te verhogen.’
Goedkope bollen
Migranten zorgden de afgelopen jaren voor een constant aanbod van goedkope arbeid. Té goedkoop, zegt Fortuin. Daardoor werden investeringen in technologie namelijk uitgesteld. ‘Voor een bollenkweker is het op dit moment bijvoorbeeld interessanter om te kiezen voor handmatige kwaliteitscontrole door laagbetaalde migranten dan te investeren in een automatische kwaliteitscontrole met behulp van sensortechnologie. De overheid moet ervoor zorgen dat goedkope arbeid duurder wordt en tegelijkertijd inzetten op een pakket maatregelen ter stimulering van investeringen in slimmer werken.’
‘ De overheid moet ervoor zorgen dat goedkope arbeid duurder wordt.’
Doorgaan op de huidige weg leidt volgens Fortuin ertoe dat uiteindelijk de wal het schip keert. ‘Er is geen draagvlak voor een nieuwe golf aan arbeidsmigratie. Mensen maken zich zorgen om de huizenmarkt, ervaren overlast in bepaalde buurten waar veel arbeidsmigranten gehuisvest zijn in vaak kleine kamers, en willen dat andere misstanden worden aangepakt, zoals uitzendconstructies om premies te ontduiken, onderbetaling en dakloosheid onder arbeidsmigranten. Werkgevers en de overheid moeten hun verantwoordelijkheid nemen en eerst kijken naar andere oplossingen voor tekorten op de arbeidsmarkt.’
‘Geen blik meer opentrekken’
Daarbij moet ook de kwaliteit van arbeid meewegen, zegt hij. ‘Stop met het opentrekken van een blik arbeidsmigranten voor werk waar wij in Nederland onze neus voor ophalen.’ Nogmaals, benadrukt hij: ‘Ik ben niet ronduit tegen arbeidsmigratie. Zo zijn sommige vormen van arbeidsmigratie voor onze kenniseconomie onmisbaar. We moeten alleen goed nadenken over de omvang die we wenselijk vinden, over waar we arbeidsmigranten willen inzetten en onder welke condities. En als het even kan pas nadat andere middelen om meer werk te doen met de beschikbare hoeveelheid arbeidspotentieel, zijn opgelost.’
Meer weten?
Op maandag 9 september 2024 vindt in Den Haag de tweede editie plaats van het congres Internationalisering van de Nederlandse Arbeidsmarkt. Tijdens dit congres worden deelnemers geïnspireerd door de feiten, de context, de praktijk, best practices, dilemma’s, uitdagingen, problematiek en oplossingen. Geen heilige huisjes, wel feiten en de praktijk. Problemen én oplossingen. Piet Fortuin is er een van de sprekers. Schrijf je dus nú nog snel in:
Dit interview is geschreven door Marc Tinnemans (blikvoortekst).