We kennen allemaal het Pinokkio-effect. Als we aan onze neus zitten terwijl we iets vertellen zou dat een leugen zijn. We zouden dan immers bang zijn dat onze neus groeit, net zoals bij Pinokkio. Was het maar zo simpel. Onderzoek wijst uit dat vrijwel geen enkel signaal wat we met ons lichaam afgeven direct geïnterpreteerd kan worden. Lichaamstaal is altijd een combinatie van factoren.
Vrijwel geen enkel signaal wat we met ons lichaam afgeven kun je direct interpreteren.
Door hetgeen je waarneemt te controleren, door vragen te stellen en te analyseren, kun je soms tot verrassende inzichten komen. Misschien heeft iemand wel jeuk aan zijn neus. En dat zelfs twee keer. Als je ziet dat iemand op een vreemd moment, bijvoorbeeld na een lastige vraag, aan de neus zit, ga dan gewoon verder met het gesprek, maar kom later terug op hetzelfde onderwerp en stel de vraag dan anders. Zit je gesprekspartner weer aan de neus, ga dan op onderzoek uit. De kans is groot dat het verhaal anders blijkt te zijn. Daarmee hoeft iemand natuurlijk nog niet schuldig – of ongeschikt – te zijn.
Te herkennen indicatoren
Wat zijn nu indicatoren die eenvoudig te herkennen zijn? Hier volgt een (beperkte) opsomming. Iemand die zich kleiner maakt, bijvoorbeeld door het hoofd in te trekken en weg te duiken in de schouders, wil zich beschermen (het schildpadeffect). Als de voeten gehaakt om stoelpoten zitten, zoekt men een veilig gevoel. De ogen sluiten is iets willen vermijden of afstand nemen, of dat iemand zich bedreigd voelt. Afstand scheppen kan ook door achterover te leunen (in de stoel of staand). Als de voeten richting de uitgang staan, dan wil men weg/vluchten. Als iemand de handen over de ogen houdt, dan is er ontzetting/ongeloof.
Naast deze acties zijn ook de zogenaamde ‘geruststellingsgedragingen’. Deze zijn er om jezelf tot rust te manen, gerust te stellen. Ook hier kan dat van alles betekenen: ik heb het juiste antwoord gegeven, ze geloven mij, ik kom hiermee weg. Enkele voorbeelden: nadat iemand ergens ‘nee’ op antwoordt, raakt hij of zij de hals of mond aan. Bij vrouwen is de bekendste het halskuiltje bedekken, dat kan rechtstreeks maar je ziet ook vaak dat ze spelen met een ketting die de hals of het halskuiltje raakt of bedekt.
Zogeheten ‘geruststellingsgedragingen’ zijn er om jezelf tot rust te manen, gerust te stellen.
Andere vormen van geruststellingsgedragingen? De nek masseren, langs het gezicht strijken, met het haar spelen, over de wang wrijven, de tong langs de binnenkant van de lippen halen, de lippen aflikken, over de kin wrijven, het gezicht “strijken”, spelen met iets (pen/horloge), aan de onderarm krabben, het overhemd gladtrekken, de stropdas rechtzetten, een oorlel aanraken, gapen, over de dijen wrijven en de kraag lostrekken.
Hoe neem je lichaamstaal het beste waar?
Veel gesprekken voeren we aan een bureau. Nu videobellen zo’n beetje de standaard is geworden, zien we helaas dan niet veel meer dan het gezicht, een deel van het bovenlijf en de armen. Jammer, omdat we de belangrijkste signalen afgeven met onze benen, maar vooral met onze voeten. Kijk eens naar iemands bovenlijf en voeten tijdens een congres, als je in de pauze staat te praten in een drukke ruimte. We kennen allemaal de speurder, die over jouw schouder kijkt of er intessantere mensen zijn, maar ook de quasi-geïnteresseerde haal je er feilloos uit. Het bovenlijf staat naar jou gericht maar de voeten wijzen richting de uitgang. Neem maar afscheid.
Pak twee fauteuils
Mensen die voeten, benen, romp, armen, hoofd en gezichtsuitdrukkingen goed in de gaten houden hebben soms maar een half woord nodig. Lichaamstaal-onderzoek wordt bijvoorbeeld uitgebreid gebruikt door onderhandelaars. Leuke leestip in deze is Body Language van Joe Navarro, maar ook de trainingen van Humintell inzake microexpressies zijn zinvol. Niet alleen politie, leger en bijvoorbeeld veiligheidsdiensten, maar ook het bedrijfsleven zet deze kennis veelvuldig in. Denk eens aan de voordelen die een inkoper krijgt bij een goede toepassing hiervan. Voor recruiters geldt hetzelfde. Lichaamstaal is niet beheersbaar. Zeker niet in het soort emotionele situaties waar wij als recruiter in zitten.
Lichaamstaal is niet beheersbaar. Zeker niet in het soort emotionele situaties waar wij als recruiter in zitten.
Doe hiermee je voordeel. Ga niet meer aan tafel zitten, maar pak twee fauteuils. Laat niets een goed beeld op de lichaamstaal van jouw gesprekspartner in de weg staan en besef goed dat wat jij wil waarnemen bij de kandidaat, deze ook bij jou kan waarnemen.
Over de auteur
Wim van den Nobelen is recruiter salarisadministratie bij Strictly People. Hij schrijft voor Werf& de ‘Wim op woensdag’. Op elke woensdag vind je hier een blog, onderzoek of artikel van hem.
Dinsdag 8 juni om 9.55 uur is er een nieuwe sessie van Recruiters NL op Clubhouse.
