Verrassend kun je het niet echt noemen. Al hebben ze het zelf over ‘creatieve oplossingen‘; de ideeën waar het UWV mee komt om de krapte te lijf te gaan, klinken op de een of andere manier behoorlijk bekend. Mensen langer laten werken, nieuw talent aanboren, al dan niet uit het buitenland, het werk anders organiseren: we hebben het allemaal in bepaalde vorm wel eerder gehoord. De vraag is dan ook meer: hoe gaat het UWV daar zelf bij helpen?
‘Dubbele vergrijzing’
Eerst maar even kort de analyse. Daarin staat de ‘dubbele vergrijzing’ centraal. Oftewel: in de eerste plaats steeds meer oudere mensen, en (dus) steeds minder mensen in de werkende leeftijd die voor de arbeidsmarkt beschikbaar zijn; in de tweede plaats steeds meer behoefte aan verzorgenden voor al die ouderen. De arbeidsmarkt nu al krap? Maak je borst maar nat, zo meldt het UWV: het wordt nog veel erger. Reken op een structureel krappe arbeidsmarkt. En dat speelt al vanaf 2025, als het aantal beschikbare arbeidskrachten in Nederland begint te stagneren, om pas vanaf 2040 naar verwachting weer wat te gaan stijgen.
‘Voor werkgevers is het nu cruciaal om te starten met de voorbereiding op deze nieuwe situatie waarin zij dezelfde hoeveelheid werk moeten doen met minder mensen’, stelt UWV-arbeidsmarktadviseur Marjon van Delft naar aanleiding van de analyse. Nederland heeft namelijk steeds minder mensen onder de 17 jaar, dus de traditionele instroom vanuit de opleidingen zal de komende jaren steeds verder opdrogen. De komende 17 jaar gaan ongeveer 1 miljoen méér mensen met pensioen dan dat er nieuw op de arbeidsmarkt instromen.
Mogelijke oplossingen?
En dus is het tijd om in te grijpen. Als mogelijke oplossingen denkt het UWV naar eigen zeggen aan:
- Meer vrouwen, gepensioneerden, mensen met een arbeidsbeperking en mensen met een migratieachtergrond (meer) laten werken
- Langer doorwerken na de AOW-leeftijd
- Innovatie en digitalisering, en zo de productiviteit verhogen
- Deeltijdwerk, hybride werk en flexibele tijden voor mantelzorgers (blijven) faciliteren
- Een werkomgeving creëren waarin iedere generatie zich prettig voelt
- Meer migratie mogelijk maken
Tot zover ogenschijnlijk weinig nieuws. Wat wél opvalt is dat het UWV voor zichzelf hier slechts een beperkte rol schetst. Want waar nu.nl de organisatie slechts ‘uitkeringsinstantie’ noemt, is het dat natuurlijk niet (alleen). Sterker nog, het UWV profileert zichzelf tegenwoordig liever als ‘partner‘ voor werkgevers en werknemers, die wil bijdragen aan vermindering van de krapte. ‘Zo draag je bij aan een samenleving die werkt voor ons allemaal’, zoals de eerder dit jaar gestarte wervingscampagne ambitieus belooft.
Maar hoe het UWV wil bijdragen aan die eerder genoemde oplossingen? We lezen het helaas niet terug. Wie verwacht dat de organisatie zichzelf neerzet als ‘Funda van de arbeidsmarkt‘ komt in elk geval bedrogen uit. Nederland heeft een van de minst transparante arbeidsmarkten ter wereld, stelde Intelligence Group-directeur Geert-Jan Waasdorp al meermaals. Daardoor is de frictie op de arbeidsmarkt vaak groot. Werkgevers en werknemers kunnen elkaar moeilijk vinden, werkgevers blijven vaak hangen in traditionele wervingsmethoden, waardoor veel mensen langs de kant blijven staan, of vastzitten in banen waar ze eigenlijk niet willen.
Talkshows en onderzoeken
Daar iets aan doen is in andere landen vaak een taak die het traditionele arbeidsbureau oppakt. In Duitsland is bijvoorbeeld het Bundesagentur für Arbeit nog altijd vrij machtig, in Vlaanderen wil de VDAB een spin in het web van de arbeidsmarkt zijn, en in Frankrijk kan niemand om het Pôle-Emploi heen, de organisatie die vanaf januari 2024 verder gaat onder de naam ‘France Travail‘, en dan alle Fransen één fysiek en digitaal arbeidsbureau biedt. Een ambitieus project, zoals ze dat in Frankrijk kunnen, waarbij alle vragers en aanbieders op de arbeidsmarkt bij elkaar worden gebracht.
Een geoliede matchingsmachine, waar alle vraag en aanbod op de arbeidsmarkt elkaar naadloos vinden? Dat is het UWV (nog) niet.
Het is niet gedurfd om te stellen dat het UWV in Nederland die rol nauwelijks heeft. Er worden hier best interessante talkshows en onderzoeken opgezet, en met CompetentNL, waarvan deze maand enkele pilots van start gaan, is het UWV ook druk met de op skills gerichte arbeidsmarkt van de toekomst. Maar een geoliede matchingsmachine, waar alle vraag en aanbod op de arbeidsmarkt elkaar naadloos kunnen vinden? Zover is het (nog) niet. ‘Werk.nl speelt in Nederland nauwelijks een rol van betekenis’, concludeert Waasdorp, op basis van recent onderzoek.
Het kan wél
Het is natuurlijk niet alleen het UWV aan te rekenen. Sterker nog: de organisatie richt zich de laatste jaren juist steeds meer op persoonlijk contact met werkzoekenden, en boekt daar ook best aansprekende resultaten mee, zo stelde bijvoorbeeld Tof Thissen eind vorig jaar nog bij zijn afscheid als directeur van het UWV Werkbedrijf. De manier waarop het UMCG in Groningen recent mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plek aanbood is daarvan ook een mooi voorbeeld te noemen.
Wat dat betreft lijkt het dan ook eerder te gaan om een politieke keuze. En dus zijn ook de verkiezingen van november interessant. Welke partij maakt er een speerpunt van de werking van de arbeidsmarkt zélf te verbeteren? Met bijvoorbeeld regelmatige loopbaan-APK’s, scholing- en ontwikkeltrajecten, meer transparantie over skills, baankansen en vacatures, en samenwerking tussen werkgevers, al dan niet op het niveau van de arbeidsmarktregio’s? De beschikbare arbeid zo goed mogelijk inzetten belooft een van dé uitdagingen van de komende jaren te worden. Waarom spreken partijen zich dan nog zo weinig uit over hoe ze dat willen oplossen?
