De ene vindt het moeilijk om zich ‘op papier interessant te maken’ en weet niet goed hoe een motivatiebrief te schrijven. De ander zegt ‘een stukje opleiding’ te missen, en weer een ander vertelt over leeftijdsdiscriminatie of gebrek aan aantoonbare werkervaring. De werkzoekenden die het woord krijgen aan het begin van het drukbezochte webinar Hoe regelen we dat alle talent gezien wordt en meedoet? weten allemaal wel waar het aan schort op de huidige arbeidsmarkt. Maar hoe breng je daar nou verandering in en zorg je dat ongezien talent wél gezien wordt?

‘De complexiteit die we onszelf aandoen op de arbeidsmarkt is zó groot.’

Ja, als hij eenmaal binnen is, dan lukt het hem vaak wel om zijn motivatie duidelijk te maken, zegt er één. Maar ja, dan moet je dus wel eerst binnen zien te komen. ‘En daar gaat deze dag dus over’, aldus NGSZ-voorzitter Marjolein ten Hoonte, directeur Arbeidsmarkt en MVO bij Randstad en moderator van het webinar, waar onder meer MKB-Nederland-voorzitter Jacco Vonhof (links op de foto) en Tof Thissen (directeur UWV Werkbedrijf) aan meedoen. Volgens Vonhof gaat het daarbij vooral om ‘obstructies’ weg te nemen. ‘De complexiteit die we onszelf aandoen is zó groot, dat we wel eens lijken te vergeten waarvoor we dit allemaal doen.’

De kloof

En met dat laatste bedoelt hij: hoe kan het dat in een land als Nederland de kloof tussen werkgevers en werkzoekenden zó groot blijft? Dat we aan de ene kant een recordaantal vacatures hebben, en (met name) een mkb dat steeds meer last heeft van de krapte op de arbeidsmarkt, maar aan de andere kant ook nog steeds een miljoen mensen die best (meer) willen werken. En dat we nog steeds traditionele dingen als een vacature en een sollicitatiebrief blijven gebruiken om die twee uitersten bij elkaar te brengen. ‘Maar sinds wanneer maakt het uit of een brief gestileerd is’, vraagt Vonhof zich retorisch af.

‘Sinds wanneer maakt het uit of een sollicitatiebrief gestileerd is?’

Hij heeft daarbij overigens ook wel een rol voor zijn eigen achterban, goed voor ‘99% van het bedrijfsleven’, zoals hij het zelf zegt. ‘Dat gaat dus om bedrijven met gemiddeld 7 tot 9 werknemers. Die hebben geen grote p&o-afdeling, geen recruiters in dienst, houden zich weinig bezig met werving en selectie. Maar het zou wel goed zijn als ze zich iets meer zouden realiseren dat het goed is om je op de krappe arbeidsmarkt te oriënteren. Tot dat stukje bewustwording roep ik wel op.’

Obstructies wegnemen

Maar aan de andere kant, zegt hij: het is nu soms ook wel echt een doolhof op de arbeidsmarkt. ‘Waardoor ik ook zie dat veel mkb’ers nu teleurgesteld het hoofd afwenden. Mijn ambitie is daarom om zoveel mogelijk obstructies van de arbeidsmarkt weg te nemen.’ En hoe dan? ‘Ik zou zeggen: hou op met dat doelgroepenbeleid. En met al die budgetten versnipperen. Zorg dat je per regio hetzelfde instrumentarium aanbiedt, zodat je als werkgever weet waar je aan toe bent.’

‘Ik zou zeggen: hou op met dat doelgroepenbeleid.’

Vonhof noemt het ‘van de zotte’ dat met zo’n krapte nog steeds zoveel mensen thuis zitten. ‘Die hebben de  wil om te werken, maar de regels werken vaak tegen. Als je wil werken, maar je komt erachter dat je daardoor minder overhoudt, dan denk je daar wel twee keer over na. Dus zeg ik: laten we alle seinen op groen zetten voor wie wil werken. En eenvoud is daarbij wel het vertrekpunt voor mij.’ Als ‘omhooggevallen glazenwasser’ heeft hij bij zijn eigen bedrijf Novon bijvoorbeeld Open Hiring geïntroduceerd. ‘Zo kun je in het werk ontdekken waar mensen goed in zijn.’

Klein college (over de WOW)

Dat sluit aan bij de visie van de jarige hoogleraar Ton Wilthagen, uitgenodigd voor een ‘klein college’ als omdenker van de arbeidsmarkt. In 10 punten doorliep hij zijn ideeën. Waarbij een van de belangrijkste is: de waarde van werk voorop stellen. En iedereen dus de kans geven om mee te doen, om te gaan werken. Werk dus niet als middel, maar als doel. ‘Dat zou het uitgangspunt moeten zijn.’

Dat gezegd hebbende kun je volgens hem de bijstand dus vervangen door een Wet Ontwikkeling en Werkzekerheid, de WOW dus. ‘Je kunt altijd een mate van werk doen, wat dan ook is. Of een opleiding. Op een manier die bij je past. Jongeren zouden helemaal niet op de bank hoeven zitten.’ Wilthagen noemt het bovendien vreemd dat Nederland veel minder investeert in mensen die werk zoeken dan landen als Frankrijk, België en Duitsland. ‘Maar als je niet investeert in skills van mensen, wordt het een heksentoer om terug te komen op de arbeidsmarkt.’

Schrap risicoaversie

Wilthagen roept ook op om regels te schrappen die werkgevers ‘risicoavers’ maken. ‘Twee jaar loon doorbetalen bij ziekte? Dat hebben ze in geen enkel ander land. Maar dat maakt het voor bedrijven wel minder interessant om mensen aan te nemen.’ Dat laatste geldt ook voor de relatief hoge belasting die in Nederland wordt geheven op arbeid, aldus de hoogleraar. ‘En er moet ook heel veel gebeuren om de hokjesgeest in de sociale zekerheid te doorbreken.’

Wilthagen had het ook over het nut van een skillspaspoort en bijvoorbeeld skills matching. ‘In ons huidige systeem van matching komen mensen niet in beeld die wel geschikt kunnen zijn. Ik hoop dat we daar kunnen versnellen, dat zou enorm helpen. Al kan het nooit vervangen dat je contact moet maken met mensen, dat blijft cruciaal. Ik hoorde laatst nog een werkgever zeggen: ik wil wel mensen aannemen, maar er zit een jungle tussen. En ik moet een kapmes mee om door die jungle te komen. Dat is denk ik de essentie: die jungle, daar moeten we iets aan doen.’

Zoveel malussen

Maar de grote vraag blijft dan natuurlijk: hoe? Door gewoon het gesprek aan te gaan, aldus Thissen. ‘Waarom moet je mensen leren een mooi cv te maken? Mensen zijn uit zichzelf al mooi.’ En Vonhof: ‘In Nederland loont het nu bijna niet meer om iemand een baan aan te bieden. Er zitten zoveel malussen in dat je als werkgever wel drie keer nadenkt voordat je dat doet. Dat rare fenomeen krijgen we op een of andere manier maar niet onder de aandacht. Als arbeid weer gaat lonen, dan bouwen we aan een oplossing.’

‘Waarom moet je mensen leren een mooi cv te maken? Mensen zijn uit zichzelf al mooi.’

En ook, zeggen beiden: blijf investeren in mensen. ‘Je schooldiploma zou niet je laatste diploma moeten zijn’, zoals Thissen het zegt. ‘We zijn vergeten de zebrapaden neer te leggen om van A naar B op de arbeidsmarkt te gaan’, noemt Wilthagen het. ‘Nederland kent ook internationaal gezien een ongekend laag vertrouwen om stappen te zetten. Dat vertrouwen zou je juist moeten versterken.’

Alle opleidingspotten bij elkaar

De STAP-regeling zou daarin een rol kunnen spelen (1 mei gaat het digitale portal weer open). Maar Vonhof ziet meer in ‘een fundamentele discussie’. Zoals: het bijeenbrengen van diverse budgetten. Denk aan: het recht dat iedere Nederlander heeft op een budget om opgeleid te worden tot niveau bachelor. Of alle O&O-fondsen van alle sectoren bij elkaar. Of de ‘vermaledijde transitievergoedingen’, zoals Vonhof het noemde. ‘Drie grote potten met geld die op een of andere manier maar niet bij ieder individu terechtkomt. Ik denk dan ook dat we naar één leerrekening toe moeten, waarmee je gestimuleerd wordt om je te ontwikkelen. En dat gaat dan om een veel grotere pot dan dat ene STAP-budget van 1.000 euro.’

‘Als je mensen opsluit in een passief systeem, zullen ze passief blijven.’

Wilthagen had het daarna nog over een ‘arbeidsmarktovereenkomst’ en een werkgarantie voor elke Nederlander. ‘Daar heb ik in Trouw voor gepleit. Als je mensen opsluit in een passief systeem, zullen ze passief blijven. Maar draai dat nou eens om. Begin met de jongeren. Die moet je niet in de bijstand stoppen. Maar bied hen een toekomst met de WOW.’ Daar zijn zowel werkgevers als werknemers volop mee gebaat, zegt hij. En dus: heel Nederland. Of zoals Ten Hoonte het samenvatte: ‘Terug naar de bedoeling, en de mens centraal. En dan ervoor zorgen dat alle mensen in dit land lekker aan het werk zijn.’

Lees ook

• Waarom wordt werken in Nederland eigenlijk steeds zwaarder belast?