Wie een beetje het nieuws volgt, kan zomaar het idee krijgen dat het wel meevalt met de gevreesde handhaving van de Wet DBA (of eigenlijk: de handhaving op schijnzelfstandigheid). De verwachte paniek lijkt uitgebleven, en veel organisaties, waaronder zelfs de Belastingdienst zélf, gaan gewoon door met de inhuur van zzp’ers. Ja, de opdrachtenstroom droogt op, maar daarvan was eind vorig jaar al sprake. Maar verder? Ook vanwege het aangekondigde uitblijven van boetes lijken veel organisaties (én zzp’ers) zich momenteel niet al te veel zorgen te maken.

De pensioenclaim bij Booking liep op tot ruim 400 miljoen euro.

Ten onrechte, zo waarschuwde expert Evert Hondema op een recente ontbijtsessie van Werf& en EN HR solutions. Niet alleen zijn de mogelijke naheffingen groot én reëel, er spelen ook nog heel andere risico’s, die vaak onderschat worden. Mocht bijvoorbeeld blijken dat de zzp’er die je inhuurde als een schijnzelfstandige wordt aangemerkt, dan kun je van het pensioenfonds zomaar een pensioenclaim verwachten – met terugwerkende kracht. Andere situatie, maar bij Booking.com liepen de kosten daarvoor op tot ruim 400 miljoen euro, om maar een voorbeeld te noemen, bij Deliveroo kregen (ex-)zzp’ers na een arrest van de Hoge Raad ook plots recht op pensioenopbouw.

Oplopende pensioenbedragen

‘Als je als zzp’er kunt aantonen dat je eigenlijk werknemer bent geweest, dan kun je bij het bereiken van je pensioengerechtigde leeftijd aankloppen bij het pensioenfonds van jouw branche’, legt Hondema uit. ‘Pensioenfondsen mogen ook met terugwerkende kracht pensioenheffing bij de werkgever cq de opdrachtgever in rekening brengen, tegen de waarde die het nu heeft. Die bedragen kunnen erg oplopen. Ik denk dat je 100 keer liever de Belastingdienst op bezoek krijgt dan de pensioenfondsen.’

‘Ik denk dat je 100 keer liever de Belastingdienst op bezoek krijgt dan de pensioenfondsen.’

En de pensioenfondsen zijn niet eens het enige risico dat opdrachtgevers lopen, aldus Hondema. Ook de vakbonden (denk aan de Uber-zaak), de Arbeidsinspectie (zie H&M en YoungOnes) en het UWV letten goed op, stelde hij, en kunnen in die zin ook een risico vormen als een zzp’er bij nader inzien al die tijd toch als een werknemer blijkt te moeten zijn beschouwd. ‘Wie denkt dat het wel losloopt met de handhaving van de schijnzelfstandigen en de wetgeving omtrent loonheffingen, kan wel eens bedrogen uitkomen’, concludeert de deskundige dan ook.

Wake-up call

Hondema raadt organisaties die werken met zzp’ers aan om zich goed voor te bereiden op een eventueel bezoek van de Belastingdienst. ‘Als je dan geen strak verhaal hebt, en niet kunt aantonen dat je voldoende in duidelijk ondernemerschap met elkaar gewerkt hebt, dan kun je nat gaan. Je kunt de risico’s niet uitsluiten, maar zo goed mogelijk beheersen.’ Hij geeft ook de wake-up call dat je vooral niet te licht moet denken over de mogelijke naheffingen. ‘Dat je in 2025 géén boetes kunt krijgen, is misschien fijn nieuws. Maar vergis je niet: de mogelijke fiscale correcties, dat gaat vaak ook echt om heel veel geld.’

‘Juf Anke die 1 op 1 een zwangerschapsverlof vervangt; dat mag een zzp’er dus niet doen.’

Hij hoort momenteel veel onzin in de markt, zegt hij. ‘Van schijnzelfstandigheid is heus niet alleen sprake bij tarieven van 15 euro en duidelijke gevallen van uitbuiting. Het gaat bijvoorbeeld ook om het evident vervangen van mensen in loondienst. Dus ook juf Anke die 1 op 1 een zwangerschapsverlof vervangt, zonder dat je als school iets in de werksituatie aanpast; dat is gewoon loondienst, en mag je dus niet via een zzp’er laten doen.’ De bedoeling van beide partijen? Dat doet er voor de Belastingdienst niet toe. ‘De wet is de wet, en de Belastingdienst is niet de hoeder van de arbeidsmarkt, hebben ze zelf meermalen gezegd.’

Personeelsbarbecue

Volgens Hondema moet je als opdracht- cq werkgever duidelijk kunnen aantonen dat je zzp’ers echt anders behandelt dan werknemers. Dat gaat verder dan alleen het bekende verhaal van het kerstpakket en de personeelsbarbecue. Het gaat er ook om: loopt iemand zelf risico? Gebruikt iemand zijn eigen bedrijfsmiddelen, zijn eigen laptop, en zijn eigen bedrijfskleding? ‘Dat gaat zelfs zover dat als je zzp-tekendocent bent, dat je dan zelf je papier en potloden voor je leerlingen moet meenemen, en die in principe niet van de school mag gebruiken.’

‘Een hulpmonteur of assistent-controller? Dan kun je in feite nóóit een zzp’er zijn.’

Hij pleit ervoor vooral ‘door de ogen van de Belastingdienst’ te leren kijken, onder meer verwijzend naar de website die de Rijksoverheid hierover gemaakt heeft. ‘Een hulpmonteur of assistent-controller? Dan kun je dus in feite nóóit een zzp’er zijn. Je moet namelijk aantoonbaar zelfstandig kunnen werken.’ Ook belangrijk: dat iemand zich niet hoeft te houden aan jouw arbeidstijden. En dat-ie bij de KvK staat ingeschreven voor het werk dat-ie voor jou gaat doen. ‘Huur je een timmerman in, maar staat hij ingeschreven bij de KvK als voetzoolreflextherapeut – een voorbeeld uit de praktijk -, dan zit je dus fout.’

Holistische weging

De Belastingdienst hanteert een ‘holistische weging‘, aldus Hondema. Dat betekent dat ze in de afweging ‘werknemer of ondernemer?’ alle aspecten zullen meewegen, zegt hij. ‘Wil je dat iemand als ondernemer wordt gezien, zorg dan op z’n minst dat je heldere doelen stelt, en dat hij of zij ook risico daarop loopt.’ Het is trouwens een misverstand dat de zzp’er zelf daarbij geen risico loopt, zegt hij. ‘Bij de afdeling Ondernemersbelasting zullen ze heus ook gaan kijken naar alle aftrekposten die ondernemers hebben opgevoerd, zoals de bedrijfsbus. Als je dan een vinkje ‘werknemer’ hebt gekregen, gelden die aftrekposten ineens niet meer.’

‘Als je een vinkje ‘werknemer’ hebt gekregen, gelden de aftrekposten als ondernemer ineens niet meer.’

Als zzp’er ben je dus niet zonder meer veilig, benadrukt hij. Tot 5 jaar terug kun je ook als (schijn-)zzp’er/ondernemer met naheffingen te maken krijgen, zegt hij. ‘Als blijkt dat je ten onrechte belastingvoordelen hebt genoten, van grijs kenteken tot BTW-verrekening, dan moet je die dus gewoon terugbetalen.’

Risico’s beheersen?

Oké, de risico’s zijn dus reëel, voor zowel opdrachtgever als -nemer. Maar hoe kun je als inlenende organisatie nu de risico’s het beste beheersen? ‘Zorg dat de basis strak staat’, aldus Hondema. ‘Je hebt 9 jaar lang de tijd gehad om je hierop voor te bereiden. Als de Belastingdienst dus straks koffie komt drinken, zorg dan dat er geen gaten in je verhaal zitten. Ga in gesprek met de zzp’er en met de eventuele zzp-leverancier. ‘Iemand wil niet in dienst’ is geen excuus. En elke zzp’er vindt van zichzelf dat-ie ondernemer is. Maar daar gaat het dus helemaal niet om.’

”Iemand wil niet in dienst’ is geen excuus. En elke zzp’er vindt van zichzelf dat-ie ondernemer is.’

Hondema laat een LinkedIn-post zien: ‘Mijn opdracht bij gemeente X zit erop. ik wil al mijn collega’s hartelijk bedanken voor de mooie tijd. Ik heb heel veel geleerd en heel veel verschillende dingen gedaan’. ‘Hoe is het mogelijk?’, roept hij dan uit. ‘Collega’s? Veel verschillende dingen gedaan? Dan begrijp je het echt niet.’ Ander voorbeeld: hij stond recent voor een zaal vol bouwondernemers. Daar vroeg iemand hem: ‘Onze zzp’ers zijn lid van de personeelsvereniging, wat vindt u daarvan?’ ‘Het gaat al mis bij de eerste twee woorden”, antwoordde hij toen. ‘Onze zzp’ers? Dat kan natuurlijk niet. En de personeelsvereniging al helemáál niet.’

Eigen laskap

Hij vertelt over een groot bedrijf die momenteel ‘vol in de handhaving’ zit, omdat ze lassers via een zzp-constructie inhuurden, maar hen onder meer als opdrachtgever een laskap en lasmiddelen ter beschikking stelden. En dat mag niet, stelt Hondema. ‘Dat gaat echt om honderden mensen’, zegt hij. ‘Maar als je jezelf als las-ondernemer aanbiedt, dan gaat de Belastingdienst er vanuit dat je zelf wel een laskap hebt en die kunt meenemen naar een opdracht. Heb je dat niet, dan word je dus als werknemer beschouwd. Met alle gevolgen van dien.’

‘Zorg dat je werkt met zzp’ers die vindbaar zijn, dus die een eigen website hebben, een eigen logo, en actief zijn op sociale media.’

En dat betekent dus ook: zorg dat je werkt met zzp’ers die vindbaar zijn, dus die een eigen website hebben, een eigen logo, en actief zijn op sociale media. Check of ze bijvoorbeeld een fatsoenlijk zakelijk mailadres hebben, een geldige aansprakelijkheidsverzekering, een VOL-VCA en een geldig BTW-ID (VIES-check). ‘En let ook op met offertes van dienstverleners met daarin vaste tarieven voor iedere zzp’er, die bovendien het hele komende jaar gelden’, waarschuwt Hondema. ‘Er moet voor de zzp’er ruimte voor onderhandeling zijn.’ Ook helpt het om zzp’ers niet te laten meedraaien in collectieve faciliteiten, zoals opleidingen. ‘En doe je dat wel, stuur daarvoor dan bijvoorbeeld een aparte factuur.’

De allerroodste vlag

Waar hij ook voor waarschuwt: bied zzp’ers niet zomaar aan om voortaan in loondienst te komen. Want daarmee erken je eigenlijk dat ze het hiervoor ook al waren, zegt hij. ‘Aansluitende voortzetting als zzp’er na een werknemerschap is de allerroodste vlag die je kunt bedenken.’ Maar het omgekeerde geldt ook, zegt hij. ‘Als je bijvoorbeeld zegt: we durven het niet meer aan om je als zzp’er in te huren, wil je (weer) in loondienst komen? Daarmee bevestig je eigenlijk dat je fout zit, en dat je dit ook wist.’

‘Het is behoorlijk hete soep die vandaag wordt opgediend.’

De belangrijkste boodschap van de bijeenkomst? Voor Geert-Jan Waasdorp, organisator en afsluitende spreker was het helder: ‘Vandaag is behoorlijk schrikken. Het is behoorlijk hete soep die vandaag wordt opgediend. Maar wat ik vooral meeneem is: zorg dat je nu serieus aan de slag gaat met Total Talent Management. Ga na niet alle zzp’ers ineens via een detacheringsconstructie inhuren. Dan schiet je jezelf, en de BV Nederland, in de voet. Maar denk liever na over hoe het allemaal ook kan. Dat is de positieve afdronk die ik heb van de afloop van het moratorium op de handhaving van de Wet DBA.’

Meer weten?

De voorgenomen handhaving van de Wet DBA zorgt op dit moment voor veel (juridische) vragen en uitdagingen. En hoe verhoudt zich dit tot grip op externe inhuur, total talent management, regie op skills en strategische personeelsplannen? Schuif op vrijdag 31 januari aan bij onze exclusieve ontbijtsessie en laat je informeren door Evert Hondema, dé juridische expert op het gebied van de wet DBA.