Is A.I. de veroorzaker van bias in recruitment, of juist de oplossing ervoor?

Bias in recruitment is hardnekkig, onbewust en vaak al aanwezig voordat een kandidaat überhaupt is gesproken. Volgens Frans onderzoek ontstaat maar liefst 85% van alle bias al vóór het eerste gesprek, vooral in de cv-selectie. Het is dus niet zo dat het met de komst van A.I. voor het eerst in het recruitmentproces is binnengeslopen, integendeel zelfs. Maar A.I. heeft er recent wel weer meer de nadruk op gelegd. Gaat A.I. dit soort bias en arbeidsdiscriminatie alleen maar verergeren, omdat het getraind is op biased data? Of kan het onterechte menselijke vooroordelen in recruitment juist tegengaan?

Gaat A.I. bias alleen maar verergeren, omdat het getraind is op biased data?

Een nieuw whitepaper van Digitaal-Werven, gesponsord door Selection Lab, Textmetrics, SoftMatch en TA Audit Institute, probeert daar antwoord op te geven. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat als je A.I. alleen maar laat kijken naar cv’s, dat dan veel bias gewoon blijft bestaan. De voorspellende waarde van een cv is nu eenmaal laag, zo is al vaak gebleken. En daar verandert eigenlijk bar weinig aan als je er niet met een mensenoog naar kijkt, maar met een algoritme. Dus A.I. laten kijken naar het hele cv en dan te trainen op hires zal altijd biased zijn. En dat blijkt ook elke keer, zo meldt Bas van de Haterd, auteur van de whitepaper.

‘Top’ of ‘goed’?

Maar er zijn ook andere manieren om A.I. wél nuttig in te zetten. Bijvoorbeeld om je menselijke selectie op bias te testen. Of om een cv om te zetten naar een skills-profiel en dat te matchen met een profiel dat je als recruiter met de hiring manager samen hebt bepaald. Je kunt A.I. ook naar vacatureteksten laten kijken en op basis van de data kun je dan zien wat aantrekkelijk is voor vrouwen, ouderen en etnische minderheden, of hen juist afstoot. Het gevolg is dat A.I. je vervolgens dus kan helpen dat soort termen te gebruiken of juist te ontwijken, zodat je bias in het begin van het proces vermindert.

Bias heeft de onhebbelijke neiging zichzelf te versterken.’

En dat is nuttig, want bias heeft de onhebbelijke neiging zichzelf te versterken, aldus Van de Haterd. ‘Een tekst die meer gericht is op mannen zal door algoritmes
zoals die van Facebook en Instagram meer getoond worden aan mannen, omdat deze clicks optimaliseren.’ En dat gaat vaak subtiel, zo blijkt. ‘Mannen gebruiken bijvoorbeeld vaker het woord “top”, vrouwen noemen iets eerder “goed”. Een kleine nuance maar met grote invloed op wie zich eerder aangesproken voelt en gemotiveerd is om te solliciteren!’ Juist daarom is bias ook vaak zo lastig te herkennen, stelt de whitepaper.

Interview Intelligence

In de fase van de sollicitatiegesprekken kan de zogenoemde Interview Intelligence steeds beter uitkomst bieden tegen bias en de onderbuik. ‘Er zijn verschillende leveranciers op dit gebied actief zoals Metaview en Brighthire en de Nederlandse partijen als In2Dialog en Carv. ‘De meeste tools hebben specifieke, unieke bias-indicatoren die ze kunnen aangeven. Zoals gelijkheid in tonaliteit. We vinden mensen die ‘zoals ons spreken’ namelijk vaak beter passen. Dit soort A.I.-tools kan zulke bias verlagen omdat ze iedereen op dezelfde manier beoordelen en ze alles horen.’

‘Alleen als A.I. ethisch ontwikkeld, zorgvuldig getraind én continu gecontroleerd wordt, helpt het echt bij eerlijker werven.’

Eigenlijk kun je zo elk onderdeel van het recruitmentproces benaderen, van de eerste werving tot preselectie, de gesprekken en de eventuele assessments, stelt Van de Haterd. Voor elk van deze fases ligt bias namelijk altijd op de loer, maar blijkt er inmiddels ook steeds betere (A.I.-)tooling beschikbaar om dit soort vooroordelen te ondervangen of te verminderen. ‘A.I. is geen magische oplossing’, blijkt daarbij elke keer weer. En dus is het ook niet zo dat A.I. altijd zorgt voor bias, of juist altijd bias voorkomt, is de conclusie. ‘Alleen als A.I. ethisch ontwikkeld, zorgvuldig getraind én continu gecontroleerd wordt, helpt het echt bij eerlijker werven.’

Meer weten?

Download de hele whitepaper over A.I. en bias via:

Whitepaper

Meer horen? 

Op 28 oktober vindt AI & Talent plaats, hét event waar de toekomst van HR en recruitment centraal staat. Welke onderwerpen wil jij dat daar de revue passeren? En wie of welke organisatie zou je daar graag eens op het podium zien en horen? Laat het weten via onderstaand formulier:

Geef jouw voorkeur voor event AI & Talent 2025

"*" geeft vereiste velden aan

Privacy*
Nieuwsbrief
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Lees ook

Wim op woensdag: Waarom het vertrek van een medewerker de vijand is van aantrekkingskracht

We steken tonnen tijd en energie in employer branding. Glossy foto’s, een uitgebreid EVP-onderzoek, een krachtig verhaal, een strak design, misschien zelfs een video met dronebeelden. Alles om te laten zien hoe aantrekkelijk we zijn als werkgever. Maar zodra iemand vertrekt, reageren we vaak stilletjes. Geen reflectie, geen verhaal, geen communicatie. Terwijl in zo’n vertrek van een medewerker misschien wel het échte employer brand zit – niet in hoe mooi je jezelf presenteert, maar in hoe je omgaat met iemand die besluit weg te gaan.

Het signaal van een exit klinkt harder dan welke vacaturetekst ook.

Want eerlijk is eerlijk: als een collega vertrekt, zendt dat een signaal uit. Naar het team, naar de markt, naar potentiële kandidaten. En dat signaal klinkt harder dan welke vacaturetekst ook. Toch doen we vaak alsof vertrek gewoon ‘hoort bij het spel’. Alsof het niets zegt. Alsof onze aantrekkingskracht onverminderd groot blijft, ook als mensen weglopen. Maar hier zit het venijn: je aantrekkingskracht als werkgever leeft niet in je campagnes. Die leeft in de verhalen die anderen over jou vertellen – juist als ze weggaan.

Ook het vertrek van een medewerker heeft grote invloed op het zorgvuldig opgebouwde employer brand, stelt Wim van den Nobelen. 'Dus als je aantrekkelijk wilt zijn voor nieuwe mensen, zorg dan dat je netjes omgaat met de mensen die vertrekken.' 

Een moment van waarheid

Dus:

  • Hoe praat een vertrekkende collega over jouw organisatie op een vrijdagmiddagborrel?
  • Hoe voelt een sollicitant zich als hij via-via hoort waarom iemand vertrok?
  • Wat denkt een kandidaat als hij LinkedIn afstruint en ziet wie allemaal ex- zijn?

Het vertrek van een medewerker is niet alleen een HR-proces. Het is een moment van waarheid. En het is – als je het negeert – ook de stille vijand van je zo zorgvuldig opgebouwde employer brand.

‘Aantrekkingskracht zonder zelfreflectie is gewoon zelfoverschatting.’

Kortom: als je aantrekkelijk wilt zijn voor nieuwe mensen, zorg dan dat je netjes omgaat met de mensen die vertrekken. Dat hun verhaal óók klopt met het beeld dat jij van jezelf wilt neerzetten. En misschien nog wel belangrijker: luister naar het waarom van dat vertrek. Want als aantrekkingskracht echt is, wil niemand weg.
 En onthoud: aantrekkingskracht zonder zelfreflectie is gewoon zelfoverschatting.

Over de auteur

wim van den nobelen recruiterdilemma's beterWim van den Nobelen is adviseur en investeerder in recruitmentbedrijven, ambassadeur voor Guruz en blogger. Hij schrijft voor Werf& de Wim op woensdag. Elke woensdag vind je hier een blog, onderzoek, artikel of interview van hem.

Lees ook:

Nu A.I. steeds meer de rol van zoekmachines overneemt, komen ook de GEO-specialisten op

Het was een bijzondere dag, eind juni, bij het Goudse onlinemarketingbureau Doublesmart. Het was namelijk de dag dat daar een nieuwe medewerker in dienst trad. En niet zomaar een medewerker, maar een GEO-specialist. Oftewel: een soort SEO-specialist, maar dan iemand die zich niet bezighoudt met Google, maar met hoe je jouw organisatie vindbaar kunt maken in A.I.-‘zoekmachines’. En daarmee zijn ‘GEO-specialisten’ meteen officieel als functietitel in gebruik op de Nederlandse arbeidsmarkt, stelt Remco Zuidbroek, medeoprichter van Doublesmart, trots.

De klassieke SEO-medewerker heeft vaak niet genoeg kennis en tijd om zich hier goed mee bezig te houden.’

‘Vanuit ons GEO-experiment, waar we een aantal maanden geleden mee zijn gestart, hebben we al een aantal concrete inzichten opgedaan over hoe je vindbaar kunt worden in A.I.’, legt hij uit. ‘Om hier direct op door te pakken, was een GEO-specialist aannemen een logische stap. Zo kunnen we de kennis direct toepassen in de praktijk. Ik denk dat dit thema bij veel bedrijven en ondernemers in de lucht blijft hangen, omdat de klassieke SEO-medewerker niet genoeg kennis en tijd heeft om zich hier goed mee bezig te houden. Terwijl dit juist hét moment is hier actie op te ondernemen, wil je je concurrentie voorblijven.’

5 inzichten

GEO, kort voor: Generative Engine Optimization, is sterk in opkomst. Zo stijgt het aantal gebruikers van ChatGPT nog altijd, terwijl het aantal zoekopdrachten in Safari, de standaardbrowser voor iPhone en iPad, in april 2025 voor het eerst is gedaald. Veel mensen wenden zich nu vaak eerder tot een LLM dan tot Google voor hun online zoekopdrachten. De GEO-specialist die eind juni bij Doublesmart in dienst is getreden houdt zich dan ook volledig bezig met de vraag: hoe worden bedrijven beter vindbaar in dit soort A.I.-zoekmachines als ChatGPT en Perplexity?

Het aantal zoekopdrachten in Safari, de standaardbrowser voor iPhone en iPad, is in april 2025 voor het eerst gedaald.

Uit GEO-experimenten die Doublesmart de afgelopen 3 maanden bij 20 bedrijven heeft getest, heeft het bedrijf overigens 5 inzichten verzameld, waar de GEO-specialist nu zijn voordeel mee kan gaan doen. Zo blijken A.I.-crawlers, in tegenstelling tot de klassieke Googlebot, minder te scannen, maar vooral te focussen op de semantische HTML van je pagina, en dit onder meer te combineren met kennis uit andere bronnen. Dit betekent onder meer dat je website goed moet functioneren zonder JavaScript. A.I.-crawlers kunnen namelijk moeilijk omgaan met complexe JavaScript-pagina’s.

Relevantie en versheid

Ook snelheid is belangrijk, zo blijkt uit de experimenten. ‘Was je vroeger tevreden als je content eenmaal in de index stond, draait het nu vooral om snelheid. In ons experiment merken we dat content die als eerste geïndexeerd wordt, sneller een A.I.-vermelding krijgt’, aldus ‘broer van’ en medeoprichter Rick Zuidbroek. ‘Een recente analyse van 8.000 A.I.-citaties toont aan dat voor trending onderwerpen, content die minder dan 24 uur oud is, 73% van de tijd wordt geciteerd, vooral bij trending onderwerpen.’ ChatGPT kiest bijvoorbeeld zijn bronnen op relevantie en versheid, in tegenstelling tot de indexering van Google.

Tabel met verschillen hoe Google en Answer engines content beoordelen op expertise

Ander verschil met Google is dat A.I.-zoekmachines niet zozeer focussen op websites met veel autoriteit, maar veel meer letten op expertise binnen een specifiek onderwerp. Dat biedt kansen aan niche-websites die veel waardevolle content bieden over een specifiek thema. ‘In plaats van alleen naar het aantal backlinks te kijken, gaat het nu om de inhoud en hoe goed je de zoekvraag beantwoordt’, aldus Zuidbroek. ‘Dit betekent dat A.I. niet enkel kijkt naar de kwantiteit van je content, maar vooral naar de kwaliteit en de samenhang van je informatie.’

Focus op brand mentions

En dat betekent trouwens ook: de A.I.-zoekmachines kijken niet zozeer naar herhaling, maar waarderen juist vooral content die iets nieuws toevoegt: nieuwe inzichten, originele visies of zelfs unieke onderzoeken. ‘Dit wil zeggen dat het belangrijker is dan ooit om je eigen onderzoek te publiceren, je eigen tools of resources te bouwen, en ervoor te zorgen dat je iets toevoegt dat de bestaande content niet biedt’, aldus Zuidbroek, die ten slotte opmerkt dat het ook steeds minder gaat om hoeveel backlinks je gebruikt, maar om hoeveel je merk online wordt genoemd.

‘A.I. haalt 95% van zijn antwoorden uit bronnen die buiten jouw controle liggen.’

‘De focus verschuift steeds meer naar brand mentions‘, stelt hij. ‘A.I. haalt 95% van zijn antwoorden uit bronnen die buiten jouw controle liggen, zoals onafhankelijke blogs, nieuwswebsites, en Wikipedia (heel belangrijke!).’ Daar kun je van profiteren, bijvoorbeeld door je employer brand te laten opmerken door andere sites en actief te zijn in belangrijke communities of forums. ‘Dit kun je doen door deel te nemen aan gesprekken in je branche (denk aan platforms als Reddit) en door je PR-machine te activeren.’

Meer weten? 

Op 28 oktober vindt AI & Talent plaats, hét event waar de toekomst van HR en recruitment centraal staat. Welke onderwerpen wil jij dat daar de revue passeren? En wie of welke organisatie zou je daar graag eens op het podium zien en horen? Laat het weten via onderstaand formulier:

Geef jouw voorkeur voor event AI & Talent 2025

"*" geeft vereiste velden aan

Privacy*
Nieuwsbrief
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Lees ook

Dirk Meeuws (Mysolution): ‘Hoe rijker de informatie, hoe breder je kandidaten kunt zoeken’

Hij heeft een achtergrond in luchtvaart- en ruimtevaarttechniek. Hij spotte albatrossen en zwom met dolfijnen. Is geboren in Mozambique, maar groeide na wat omzwervingen uiteindelijk op in het Brabantse Geldrop. En zijn favoriete vraag, al vanaf toen hij nog een kleine jongen was, is: waarom? Ziedaar een aantal feiten uit het rijke online profiel van Dirk Meeuws, die als Director Product & Development verantwoordelijk is voor het Total Talent Management Platform van Mysolution, dat staffing- en recruitmentbureaus helpt bij het optimaliseren van hun processen.

Hoe rijker en relevanter de informatie in profielen, hoe beter het voor de recruiter is.

En juist dat rijke profiel is interessant, zegt Meeuws zelf, in een podcast, opgenomen tijdens het recente Werf& Live, waar hij later op de dag ook een presentatie zou geven. Want hoe rijker en relevanter de informatie in profielen, hoe beter het voor de recruiter is, zegt hij. Je moet volgens hem dus niet allerlei informatie weglaten, zoals bij anoniem solliciteren het geval is, maar juist alle informatie die beschikbaar is gebruiken. ‘Dan komen er vanzelf matches naar boven waar je misschien niet aan gedacht had, of die even buiten je netvlies waren gevallen.’

Contextual recruitment

Dat gaat al best ver, vertelt hij. Zo werkt Mysolution samen met de Universiteit van Amsterdam aan een A.I.-lab, dat technologie levert die skills herkent en redeneert over logische carrièrepaden en de inhoud van gesprekken begrijpt. ‘Stel je voor: een kandidaat belt je op, en zodra je het gesprek beëindigt, zijn de belangrijkste punten al verwerkt in je ATS. Taken zijn aangemaakt, skills herkend, een match voorgesteld. Geen handmatige notities meer, geen losse eindjes. Dat is wat de A.I.-oplossing van Mysolution mogelijk maakt. Zo werk jij als recruiter sneller, slimmer én eerlijker’, aldus Meeuws.

‘Een cv zegt alleen iets over wat iemand was, niet over wat iemand wil worden.’

Hij heeft het daarbij over wat hij ‘contextual recruitment‘ noemt, oftewel: veel meer informatie vastleggen over kandidaten dan alleen een cv. ‘Want dat zegt alleen iets over wat iemand was, maar niet over wat iemand wil worden. Gespreksverslagen, schriftelijke communicatie met een kandidaat, het kan allemaal helpen om een goede match te maken.’ En dat betreft trouwens ook de kant van de hiring manager, benadrukt hij. ‘Als je daar een goede uitvraag doet, waarbij je niet alleen naar de harde kant van de vacature kijkt, en dat vastlegt via bijvoorbeeld In2Dialog of Simply, kan A.I. je natuurlijk ook al helpen tot een betere match te komen.’

Liever geen Ajacieden?

Hij noemt het voorbeeld van een vacature voor een projectcoördinator, waar uiteindelijk het profiel van een directiesecretaresse voor naar boven kwam. ‘Eigenlijk best logisch, als je erover nadenkt.’ Maar tegelijk een profiel dat traditioneel gezien misschien niet zo snel door de selectie zou komen. Zo probeert het systeem iedereen gelijke kansen te bieden, aldus Meeuws. ‘Ook daarvoor werken we samen met de UvA. En gelukkig kunnen we daarbij steeds beter aantonen dat het ook echt werkt, en onze methodiek inclusief genoeg is.’

Een risico is er natuurlijk ook. Hoe meer informatie over kandidaten, hoe meer afwijzingsgronden ook. Wat als je als Feyenoord- of PSV-fan bijvoorbeeld zegt geen Ajacieden in je organisatie te willen? Kan de A.I. die dan uitfilteren? ‘Daar zit altijd de balans in van: wat is de voorverwerking die we doen om te zorgen dat we zulke niet-relevante informatie weghalen of niet gebruiken voor de match. Wij hebben natuurlijk geen invloed op de uiteindelijke keus van een recruiter of klant. Maar wij zullen wel alles eraan doen dat alles compliant is, ISO-gecertificeerd, en we naar eer en geweten alles doen om ervoor te zorgen dat iedereen een gelijke kans heeft.’

Het hele verhaal horen?

Meer weten over de visie van Dirk Meeuws (Mysolution)? Luister hier de hele podcast:

Lees ook:

 

‘De arbeidsmarktkrapte is geen incident, maar een systeemprobleem’

Het lijkt misschien alsof de grootste problemen een beetje voorbij zijn. Maar volg je het nieuws over de personeelstekorten, dan blijkt de situatie vaak nog altijd schrijnend. In de bouw heeft bijvoorbeeld nog altijd 80% van de ondernemers er last van (met toenemende kans op ongevallen), net als velen in de horeca, de kinderopvang, de accountancy, de huisartsen of bij gemeenten. Het Zuyderland-ziekenhuis moest vorige week zelfs nog bekend maken de acute zorg voor maanden te sluiten vanwege personeelstekort. Het aantal vacatures staat al 3 jaar lang op recordniveau, en de alom verwachte daling lijkt maar niet in te zetten.

Enerzijds honderdduizenden mensen langs de kant, anderzijds nog altijd grote - structurele - krapte. Geen incident, maar 'een systeemprobleem', aldus econome Barbara Baarsma. 'De toekomst vraagt geen kleine aanpassingen, maar grote keuzes.'

Personeelstekorten kun je tegenwoordig overal tegenkomen. Bij een zwembad, GAMMA, operatiekamer of rechtbank die gesloten is: steeds vaker wordt het argument aangehaald dat personeel gewoon niet te vinden is, en daarom de deuren dicht moeten blijven. Ooit waren het uitzonderingen, nu zijn het dagelijkse realiteiten. Nederland kampt dan ook met een structureel tekort aan arbeidskrachten – en het einde is nog lang niet in zicht, schrijft Barbara Baarsma, de bekende hoofdeconoom van PwC, in het meest recente nummer van ESB. ‘Dit is geen tijdelijk fenomeen, maar een fundamentele uitdaging voor de komende decennia.’

Maatschappelijke ambities

‘Veel (publieke) taken zoals zorg, onderwijs, kinderopvang en veiligheid komen onder druk te staan door de aanhoudende krapte’, zo haalt ze een rapport van de SER aan. En dat rapport was dan zelfs nog geschreven in een tijd vóórdat Defensie besloot zijn personeelsbestand te willen vergroten naar misschien wel 200.000 medewerkers, een nieuwe aanslag op de dus toch al krappe arbeidsmarkt. Want ook elders zijn er veel (maatschappelijke) ambities, zoals een zwaarder energienet, meer drinkwatercapaciteit en het inlopen van de achterstand van onderhoud van autowegen en het spoor, waar ook nog zo’n 125.000 extra mensen voor nodig zijn.

‘Dit is geen tijdelijk fenomeen, maar een fundamentele uitdaging voor de komende decennia.’

En waar al die mensen vandaan te halen? ‘Hoewel het arbeidsaanbod in Nederland tot 2033 nog wel iets zal toenemen – vooral dankzij hogere arbeidsparticipatie onder ouderen – is die toename bij lange na niet genoeg om de structurele tekorten op te vangen, zelfs als de conjunctuur afkoelt’, concludeerde ook het CPB al niet voor niets. Want aan de andere kant ontstaan – vooral doordat mensen met pensioen gaan – volgens de meest recente arbeidsmarktprognose van het UWV  wel gewoon elk jaar nog eens zo’n 1,5 miljoen vacatures. En dan is eventuele groei dus nog niet eens meegerekend.

3 knoppen

Als we blijven doen wat we deden, krijgen we minder dan we nodig hebben, aldus Baarsma. De arbeidsmarktkrapte is volgens de hoogleraar dan ook geen incident, maar ‘een systeemprobleem. Wie nu niet hervormt, zadelt de volgende generatie op met onoplosbare tekorten.’ De toekomst vraagt volgens haar dan ook niet om kleine aanpassingen, maar om ‘grote keuzes’. Daar hebben we gelukkig ook geen tekort aan, schrijft ze, waarbij ze 3 mogelijke knoppen schetst, waaraan (tegelijk) kan worden gedraaid. Niet helemaal nieuw misschien, maar goed om hier nog eens te herhalen.

Knop 1. Meer arbeidsaanbod

Kunnen we nog meer mensen aan het werk krijgen? In een rapport van Denkwerk staan daarvoor 3 opties. Allereerst kunnen we proberen de arbeidsparticipatie nog verder te verhogen, van 9,8 naar 10,5 miljoen werkenden, door bijvoorbeeld ouderen en mensen met een arbeidsbeperking beter naar werk te begeleiden. ‘Een toename van de participatie van ouderen naar het niveau van koploper Zweden voegt naar schatting 170.000 fte extra toe. En krijgen we de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking naar het niveau van landen als Italië, Letland en Denemarken zou dat nog eens ruim 90.000 voltijdsbanen extra kunnen opleveren.’

‘Breng 4,7 miljoen deeltijders van 23 naar 28 uur, en je hebt 600.000 extra fte gerealiseerd.’

Een andere optie is: een langere gemiddelde werkweek. ‘Breng 4,7 miljoen deeltijders van 23 naar 28 uur, en je hebt 600.000 extra fte gerealiseerd, al is ook hier de praktijk weerbarstiger dan deze rekensom doet vermoeden’, schrijft Baarsma. Als laatste mogelijkheid voor een groter arbeidsaanbod noemt ze stijging van de arbeidsmigratie van 130.000 naar zo’n 195.000 mensen per jaar. ‘Het is echter de vraag of er voldoende draagvlak is voor een dergelijke immigratie, mede vanwege de extra druk op voorzieningen’, schrijft ze er wel bij. ‘Ook leidt meer migratie weer tot een extra vraag naar arbeid.’

Knop 2. Betere matching

De tweede knop: een betere aansluiting tussen vraag en aanbod. Het gaat immers niet alleen om te weinig mensen, maar ook om: de verkeerde mensen op de verkeerde plek, aldus Baarsma. ‘We hebben dus te maken met zowel een kwanti- als een kwalitatief tekort.’ Hier ligt volgens haar niet alleen een sleutelrol voor betere recruiters en beter gefundeerde werving- en selectieprocedures, maar ook voor: een levenlang ontwikkelen voor iedereen.

‘Als het lukt een drastische omscholingsoperatie op touw te zetten, wisselen in het beste geval 422.000 mensen van baan.’

‘Om werkenden te stimuleren zich om te scholen naar andere sectoren kunnen leer/werktrajecten, tijdelijke loonsuppletie en individuele leerrekeningen soelaas bieden. Dit kan betaald worden uit een publiek-privaat omscholingsfonds dat wordt gevuld met bijdragen van overheid, werkgevers en sectorale O&O-fondsen. Als het lukt om een drastische omscholingsoperatie op touw te zetten, wisselen in het beste geval 422.000 mensen van baan.’ En dat kan grote krapte in die bewuste sectoren dus grotendeels helpen voorkomen of oplossen, verwacht ze.

Knop 3. Hogere productiviteit

De derde knop? Dat is de arbeidsproductiviteit verhogen, en zo de vraag naar arbeid terugschroeven. ‘Als we met minder mensen méér kunnen doen, verlichten we de druk op de arbeidsmarkt zonder dat de kwaliteit van dienstverlening daalt.’ Denk bijvoorbeeld aan wat A.I. hierin kan doen. Maar, voegt Baarsma ook meteen toe: ‘We kunnen het ook omdraaien: er is niet zozeer een tekort aan arbeid, als wel een overschot aan banen – vooral laagproductieve banen die weinig waarde toevoegen en veel arbeid vragen.’

‘Als we met minder mensen méér doen, verlichten we de krapte zonder dat de kwaliteit van dienstverlening daalt.’

Denk: slachthuizen en distributiecentra. Daar kun je dus met ruimtelijke ordening iets tegen doen, of met een hoger wettelijk minimumloon, of beter toezicht op onderbetaling. Ook kun je via strengere milieunormen bijdragen aan een verschuiving van arbeid naar schonere, innovatievere sectoren met hogere toegevoegde waarde. ‘Dit gaat dan ten koste van vervuilende activiteiten, zoals de olieraffinage’, verwacht Baarsma. Genoeg knoppen dus om de toekomst van de arbeidsmarkt met iets meer vertrouwen tegemoet te zien. Al moet dan natuurlijk nog wel iemand al die knoppen indrukken…

Lees ook

‘Kloof op Europese arbeidsmarkt wordt alleen maar wijder en wijder’

Gaat het om administratieve functies en creatieve beroepen? Ja, dan is de schaarste misschien wel voorbij. Maar beroepen in sectoren zoals de zorg, techniek, IT en transport? Die moeten voorlopig nog wel rekening houden met ‘onevenwichtigheden’, stelt een nieuw rapport van EURES, het al ruim 30 jaar bestaande banennetwerk van de Europese Unie. Sterker nog: de kloof wordt alleen maar groter en groter, aldus de onderzoekers. Het rapport, samengesteld op basis van gegevens uit 31 Europese landen, laat zien dat 98% van de landen arbeidsmarktkrapte rapporteert in ten minste één beroepscategorie.

De krapte op de Europese arbeidsmarkt is voorlopig nog niet voorbij, blijkt uit een nieuw EURES-rapport. Van zorg tot techniek, IT en transport; vrijwel overal blijft sprake van tekorten. En in Nederland blijkt het nog net wat erger dan in de rest van Europa.

Nederland valt in het onderzoek op met aan de ene kant een relatief groot aantal beroepen met tekorten (183), terwijl hier aan de andere kant juist ook het laagste aantal zogenoemde ‘overschotberoepen’ te vinden is. (Bijna-)buurlanden als België (171), Duitsland (159) en Denemarken (150) laten ook veel knelpuntberoepen zien, maar hebben aan de andere kant wel weer meer van zulke ‘overschotberoepen’. Spanje (365), Oostenrijk (294), Letland (281), Portugal (212) en Finland (169) rapporteerden overigens het grootste aantal overschotberoepen en zijn samen goed voor 52% van alle overschotgevallen.

Malta meeste tekorten

Het EURES-rapport kijkt voor deze analyse naar alle 4-cijferige zogeheten ISCO 2008-beroepen. Malta (307), Slowakije (250) en Bulgarije (191) zijn de enige van de onderzochte landen die in nog meer functies een tekort aan arbeidskrachten of vaardigheden melden. Naast hoogopgeleide beroepen gaat het hier ook vaak over beroepen in sectoren als lassen, koken, verpleegkunde en de elektrotechniek. Bij overschot gaat het vaak om functies zoals administratief personeel of in de creatieve sector. Opvallend is dat vooral vrouwen oververtegenwoordigd zijn in deze beroepen en daardoor een verhoogd risico lopen op werkloosheid.

‘Betere loopbaanbegeleiding kan werknemers uit overschotberoepen naar kansrijkere sectoren leiden.’

Volgens de onderzoekers is er dringend behoefte aan gerichte her- en bijscholing, vooral in het kader van de energietransitie en digitalisering. Investeren in beroepsonderwijs, stageplekken en het afstemmen van opleidingen op actuele arbeidsmarktvraagstukken is volgens hen dan ook essentieel. Daarnaast pleiten ze voor betere loopbaanbegeleiding om werknemers uit overschotberoepen naar kansrijkere sectoren als de bouw en duurzame energie te begeleiden. Ook betere arbeidsvoorwaarden in zware beroepen én meer deelname van vrouwen aan bèta-opleidingen noemen ze als belangrijke stappen.

Tekort aan truckers

In het EURES-rapport is dit jaar specifiek aandacht voor de transport- en opslagsector. De sector kampt met een groot tekort aan vrachtwagenchauffeurs en mobiele machineoperators. Dit tekort wordt verder verergerd door vergrijzing, onaantrekkelijke arbeidsomstandigheden en een mismatch tussen vraag en aanbod van vaardigheden. Ook structurele uitdagingen, zoals automatisering en beperkte arbeidsmobiliteit, maken het moeilijk om de personeelsbezetting op peil te houden, aldus de onderzoekers. De tekorten bedreigen daarmee de continuïteit van het goederenvervoer en logistieke processen binnen Europa.

Dat sluit ook aan bij de meest recente Sectormonitor van het Nederlandse Sectorinstituut Transport en Logistiek, die ook meldt dat de arbeidsmarkt in de sector onder druk blijft staan, ondanks het feit dat voor het eerst in 2 jaar de instroom van chauffeurs afgelopen kwartaal (iets) hoger was dan de uitstroom. Eind maart stonden er ongeveer 6.550 vacatures open voor vrachtwagenchauffeurs, wat in de meeste regio’s nog altijd een zeer krappe arbeidsmarkt betekent. In april 2025 noemde 47% van de ondernemers het personeelstekort dan ook nog altijd als grootste belemmering, een vrijwel gelijk percentage als een jaar eerder.

Weinig grensverkeer

Het EURES-rapport zoomt daarnaast ook kort in op grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit. Daaruit blijkt dat zo’n 8% van de stroom van alle EU-grensarbeiders plaatsvindt binnen de ‘macroregio Maas’, die de grensgebieden tussen België, Duitsland en Nederland omvat. Gekeken naar de totale populatie in dit gebied werkt echter nog altijd minder dan 1% van de mensen hier in een ander land dan dat ze wonen, en de mensen die het betreft wonen in overgrote meerderheid ook nog eens behoorlijk dicht bij de grens waar ze overheen gaan om te gaan werken.

Minder dan 1 op de 100 mensen in grensregio’s werkt aan de andere kant van de grens.

Opvallend: het aantal pendelaars dat in de grensregio’s van België en Duitsland woont en in Nederland werkt bleek 2 tot 3 keer groter dan het aantal pendelaars dat in Nederlandse grensregio’s woont en juist in Duitsland of België werkt. Dit verklaren de onderzoekers uit ‘de gunstigere situatie op de Nederlandse arbeidsmarkt’. Uit de analyse blijkt verder dat 1 procentpunt extra reële loonverschil tussen 2 regio’s leidt tot een toename van 13 procentpunt in de stroom grenspendelaars van laag- naar hoogbetaalde grensregio’s. Evenzo doet ook 1 procentpunt extra regionale werkloosheid het grenspendelaarsverkeer met 0,6 procentpunt toenemen.

Lees ook

Komt nu echt de laatste kans voor de Wet DBA eraan?

De aangekondigde handhaving van de Wet DBA beheerste vorig jaar volop het nieuws. De overheid (lees: de Belastingdienst) zou het op iedereen gemunt hebben die schijnzelfstandigen in dienst had, en dus werden volop zzp-contracten tegen het licht gehouden. Maar in de laatste Talent Monitor van HeadFirst Group en Intelligence Group bleek dat in het eerste kwartaal van dit jaar de zogenoemde ‘flexgraad’ van zzp’ers en gedetacheerden alleen maar verder was toegenomen, júist bij diezelfde overheid.

Het aandeel zzp’ers en gedetacheerden nam wéér toe bij de Rijksoverheid.

Er was natuurlijk al de nodige commotie over alle zzp’ers die juist bij handhaving werken bij de Belastingdienst. Zelfs de eindverantwoordelijke van dit project bleek een zzp’er. En het ministerie van Financiën wilde ook nog eens zijn (schijn)zelfstandigen rondom de toeslagendossiers laten zitten. Ook hebben enkele ministeries uitzonderingsposities bedongen op de handhaving omwille van onder meer nationale veiligheid (that makes sense).

Met 2 maten meten

De handhaver van de wet DBA meet derhalve wel heel duidelijk met twee maten en hanteert het multi-interpretabele artikel 5 (kortweg: het door de vingers zien) wel heel makkelijk voor zichzelf. Deze ‘clementie’, gecombineerd met het feit dat in 2025 géén boetes bij handhaving zullen worden geheven, plús de sowieso al beperkte handhavingscapaciteit, zorgen ervoor dat bij zowel bij inhurende werkgevers als zzp’ers de echte urgentie momenteel ontbreekt. Nog los van het feit dat het overgrote gedeelte van de zzp’ers onder geen beding terug wil naar loondienst en nog liever zijn of haar vak verlaat dan zijn of haar vrijheid opgeeft. Een catch-22 die pas beslecht wordt als de overheid écht boetes gaat uitdelen. Per 1 januari 2026 dus.

Als je dit nu niet op orde hebt, speel je echt met de continuïteit van je bedrijfsvoering.

Laat de overheid dat na, en wordt het (weer) gedogen of slappe hap, dan is eigenlijk de hele Wet DBA een farce gebleken, en verliest de overheid voor de zoveelste keer haar geloofwaardigheid, om nog maar te zwijgen over miljarden uit het EU-coronafonds die Nederland dan misloopt. De kans dat er geen boetes komen is dan ook klein. Maar omdat dit zo’n beetje samenvalt met nieuwe verkiezingen – en dientengevolge slappe politieke knieën – is het ook zeker niet uitgesloten. Toch zal elke zichzelf respecterende werkgever (dus óók de overheid zelf) rekening moeten houden met boetes per 1 januari 2026. Als je dat nu niet op orde hebt, speel je echt met de continuïteit van je bedrijfsvoering.

3 type werkgevers 

In de markt zien we inmiddels een soort driedeling ontstaan als het erom gaat hoe werkgevers de wet DBA opvolgen. Een groot aantal Tier-1-werkgevers (werkgevers met sterk leiderschap, goede en datagedreven HR- en recruitmentprocessen en goed werkgeverschap en een sterk employer brand) is uitstekend in staat geweest om het aantal zzp’ers af te bouwen en te converteren naar loondienst. Ook hebben zij grip weten te krijgen en te hóuden op de zogeheten flexschil. Deze werkgevers omarmen op andere manieren (in- en externe) flexibiliteit, zoals: zelfroosteren, interne flexbureaus, en samenwerken met andere werkgevers. Zo weten zij hun positie op de arbeidsmarkt te versterken. Zij hebben regie.

Organisaties die op de nieuwe situatie inspelen, omarmen vaak meer interne flexibiliteit.

Bij het zogenoemde Tier-2 zien we veel werkgevers worstelen en – zeker in deze vakantieperiode – niet anders kunnen dan terugvallen op zzp’ers die (ingebed) werk doen. Vaak ook nog met rugdekking en gedoogd uitstel van de Belastingdienst of door tussenpartijen die de werkgever van handhaving ‘vrijwaren’. Dat laatste is trouwen veelal fictief als het om ingebed werk gaat. Deze bedrijven winnen het (nog) niet op de arbeidsmarkt en zullen qua professionele (datagedreven) recruitment snel moeten opschalen, ingegeven door goed leiderschap.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Als de boetes per 1 januari 2026 tóch onvermijdelijk volgen, zal het snel slechter gaan met deze organisaties of komt zelfs de continuïteit in gevaar. Het feit dat ze nu moeten terugvallen op zzp’ers, omwille van hun continuïteit of het voorkomen van (te veel) leegstand of niet kunnen leveren van dienstverlening, zou alle alarmbellen moeten laten afgaan. Nu niet handelen, zou straks verwijtbaar en slecht bestuur genoemd kunnen worden.

Negeren kan een strategie zijn, die al wel vaker succesvol is gebleken.

Tja, en dan is er ook nog de categorie Tier-3. Laten we zeggen: de categorie… we don’t give a fuck. De categorie burgerlijke ongehoorzaamheid, aangejaagd door zzp’ers die zich benadeeld voelen door deze wet en graag de grenzen van inbedding zoeken via tussenpartijen, detacherings- en midlanceconstructies, prompts in ChatGPT om SOW’s te schrijven en wat al niet meer. Deze werkgevers en zzp’ers zijn veelal ook te klein om zich zorgen te hoeven maken over handhaving. Negeren kan ook een strategie zijn, die op de Nederlandse arbeidsmarkt al wel vaker succesvol is gebleken.

Wat nu?

Misschien dat Tier-3 nu het meest ‘veilig’ zit, omdat de beperkte handhavingscapaciteit van de Belastingdienst zich vooral door Tier-1 in slaap laat sussen en hooguit voorzichtig ingrijpt op Tier-2. Dat dat voorzichtig gebeurt, is logisch. Ook de Belastingdienst zelf heeft immers niets aan faillissementen (minder inkomsten) en ook Nederland als geheel doe je er natuurlijk geen dienst mee. Het zullen dus wel waarschuwingen en voorlopige boetes worden…. en dan hebben we weer een mooie polderoplossing gevonden.

Wie echt slim is, begint nú met het professioneel inrichten van recruitment.

Overigens ook voor de overheid zelf. Werkgevers krijgen dan waarschijnlijk 2 jaar om het op te lossen voordat de boete daadwerkelijk wordt geïnd. Tegen die tijd zal er wel een kabinet zijn die de wet DBA weer afschaft en vervangt door iets slimmers… Maar wie echt slim is, begint nú met het professioneel en datagedreven inrichten van recruitment. Als je daar vandaag mee begint, heb je het in januari op orde…. No worries!

Lees ook

Wat als je als sollicitant op gesprek – letterlijk – voor de leeuwen wordt gegooid?

We merken dat standaard sollicitatiegesprekken achter een bureau niet altijd het beste beeld geven van een kandidaat’, zegt Lotte Konietzny, directeur van Red Online Marketing. ‘Door het gesprek te voeren in een inspirerende omgeving die aansluit bij onze branche, leren we kandidaten beter kennen en kunnen zij zien waar wij voor staan Bovendien biedt dit de kandidaat de mogelijkheid om kennis te maken met een van de opdrachtgevers waar we voor werken.’ En dat kan dus betekenen: letterlijk voor de leeuwen.

We merken dat standaard sollicitatiegesprekken achter een bureau niet altijd het beste beeld geven van een kandidaat.’

Lotte Konietzny

Het marketingbureau uit Utrecht, Keulen en Lille werkt sinds jaren voor pretparken, attracties en andere recreatiebedrijven. Onder de klanten bevinden zich naast de genoemde locaties als DierenPark Amersfoort, de trein van European Sleeper of Teamsport E-karting onder andere ook ANWB, Van Hoorne Groep, Fox, Dormio/Summio en bestemmingen als Dokkum, Delft en Terschelling. Door de groei van het bedrijf is Red Online Marketing op zoek naar uitbreiding van het team van online marketeers.

In de slaaptrein

‘Elke locatie waar we de gesprekken houden past bij een ander profiel’, aldus Konietzny. ‘In het dierenpark draait het om authenticiteit, bij het karten observeren we teamwork en hoe kandidaten presteren onder druk en de treinreis in de European Sleeper richt zich op kandidaten met internationale ambities en out-of-the-box denkers. Kandidaten die liever een traditioneel gesprek voeren, kunnen trouwens ook nog altijd kiezen voor een afspraak op kantoor.’

Letterlijk voor de leeuwen van Dierenpark Amersfoort, in de slaaptrein of bij een kartsessie bij Teamsport E-karting. Wie bij Red Online Marketing solliciteert, kan als kandidaat op bijzondere plekken terecht komen. Waarom deze onconventionele aanpak?

De keuze voor deze aanpak komt voort uit de huidige situatie op de arbeidsmarkt. ‘Goede mensen zijn schaars en je moet als werkgever iets extra’s bieden om op te vallen’, zegt Konietzny. ‘Wij laten hiermee zien dat we een bedrijf zijn dat durft te experimenteren en buiten gebaande paden denkt, een waarde die we ook graag terugzien in onze medewerkers.’ Wie wordt aangenomen bij Red Online Marketing, krijgt als bonus ook nog eens een dagje uit op de gekozen sollicitatielocatie voor 2 personen. ‘Een mooie manier om de eerste werkdag te vieren en direct te laten zien dat we onze medewerkers waarderen.’

‘Goede mensen zijn schaars en je moet als werkgever iets extra’s bieden om op te vallen.’

De sollicitatiegesprekken op bijzondere locaties gelden overigens alleen voor ‘eindkandidaten’, zegt ze er ook bij, dus na een succesvol eerste gesprek. Red Online Marketing verwacht de eerste gesprekken op één van de locaties begin augustus te kunnen voeren. Het is natuurlijk niet het eerste bureau dat probeert op te vallen met bijzondere sollicitatielocaties. Eerder berichtten we bijvoorbeeld ook al over wandelend, fietsend, en zelfs skiënd solliciteren, in het reuzenrad, op festivals, in het bos of op een eiland, in een luchtballon, of in een ambulance. Maar voor de leeuwen, die hadden we dus nog niet, hoe toepasselijk misschien ook…

Lees ook

De Recruitercode goes A.I.: hoe nieuwe tijden vragen om een nieuwe ethiek

Wat goed recruitment is? Het is al jarenlang onderwerp van discussie. En dat zal het vast ook nog wel even blijven. Maar sinds (bijna) precies 4 jaar geleden heeft het vak gelukkig wel een bundeling van zo’n 40 ethische normen, die de grenzen bepalen en aangeven wat van belang is voor elke professionele recruiter die integer te werk te wil gaan bij het uitoefenen van het vak. Deze zogeheten Recruitercode kent gelukkig ook steeds meer ondertekenaars. Maar er rees de afgelopen jaren wel een probleem. Want de code vermeldde eigenlijk niets over A.I. En juist over dat onderwerp ontstonden binnen recruitment steeds meer (ethische) vraagstukken.

Juist over het onderwerp A.I. ontstonden de laatste tijd binnen recruitment steeds meer (ethische) vraagstukken.

Vandaar dat de code recent een hele update heeft gehad, en nu een achtste hoofdstuk toegevoegd heeft gekregen, met daarbij de volgende artikelen:

8.1 Informeert betrokkenen en kandidaten proactief over A.I.-gebruik in het wervingsproces.
8.2 Waarborgt menselijke controle over de eindbeslissing waar A.I. bij is gebruikt.
8.3 Voert geen persoonsgegevens in in publieke of niet-afgeschermde A.I.-systemen. Gebruikt alleen A.I.-systemen waarin privacy en dataveiligheid aantoonbaar zijn gewaarborgd.
8.4 Gebruikt alleen A.I.-tools die voldoen aan wet- en regelgeving.
8.5 Zorgt voor objectieve selectie via bias-vrije systemen.
8.6 Staat open voor feedback over technologie-inzet.
8.7 Is zich bewust van ethische implicaties bij A.I.-gebruik.
8.8 Legt verantwoording af over inzet van A.I.

Hausse beantwoorden

De vraag naar de update ontstond al een tijdje geleden, zegt Sander Smorenberg, betrokken bij de Recruitercode. ‘In de loop van vorig jaar was er op een gegeven moment zo’n hausse aan allerlei A.I.-initiatieven, iedereen leek er wel mee bezig. Van serieuze partijen als Carv tot soort veredelde promptjes met mooie dashboards. En naast de technische mogelijkheden, merkten we dat er daarbij ook eigenlijk steeds ethische dilemma’s om de hoek kwamen kijken. Vanuit de code zijn we toen gaan kijken: kunnen we daar iets mee? Past de code nog wel bij de tijd? Laten we daarover eens wat feedback gaan ophalen.’

‘Vorig jaar was er op een gegeven moment zo’n hausse aan allerlei A.I.-initiatieven, iedereen leek wel ermee bezig.’

Eind november vorig jaar leidde dat onder meer tot ‘een inspiratievolle sessie‘ (foto boven), waarin ruim 40 vakgenoten – via een open uitnodiging – samenkwamen in Rotterdam om overigens niet alleen over de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van A.I. te praten, maar ook over onderwerpen als bias, gelijke kansen, DEI, screening en cybersecurity. Smorenberg ging vervolgens samen met (aftredend) voorzitter Koen Roozen aan de slag om dat ook in nieuwe richtlijnen te gieten, en dat vervolgens aan de Raad van Advies (met onder meer Bas van de Haterd) voor te leggen. Waarvan de nieuwe Recruitercode 2.0 dus nu het resultaat is.

Handige handvatten

Volgens Smorenberg voegt een code als dit zeker wel iets toe aan bestaande wet- en regelgeving als de AVG en de EU AI Act. ‘Juist omdat hier met vakgenoten over gesproken is. Het aantal deelnemers in november heeft mij ook positief verrast. Er zijn blijkbaar veel mensen geïnteresseerd in hoe je dit nu goed doet. De wereld verandert snel, het is goed om echt vanuit recruitmentperspectief een code te houden waarop je kunt terugvallen. Veel dingen zijn natuurlijk al wel verankerd in verschillende wetten, maar veel ook niet. En nu krijg je ook makkelijk handvatten om te gebruiken in de praktijk.’

‘Het aantal deelnemers bij de inspiratiesessie heeft mij positief verrast.’

Smorenberg benadrukt dat de nieuwe Recruitercode vooral kandidaten ook veel duidelijkheid biedt. ‘Het is fijn als je als kandidaat solliciteert, dat je dan weet in welke fase een werkgever A.I. gebruikt. Is het bij de sollicitatiegesprekken? Om brieven te selecteren? En hoe werkt dat dan? Bij dat soort vragen moet je als kandidaat bij de recruiter terecht kunnen. Maar dat is natuurlijk in de praktijk vaak een drempel. Als je de Recruitercode hebt ondertekend, laat je aan kandidaten ook zien dat je daar open over wilt zijn, en je bewust bent van de ethische implicaties van het A.I.-gebruik.’

Meer weten?

Bekijk hier de hele vernieuwde Recruitercode:

Recruitercode 2.0

Voorzitter worden?

Heb jij een hart voor eerlijk en inclusief werven? En wil je vanuit een onafhankelijke rol bijdragen aan de toekomst van het recruitmentvak? Dan is dit je kans. Huidig voorzitter Koen Roozen zwaait af, en daarom zoekt De Recruitercode een nieuwe voorzitter; een verbindende leider die samen met de community en raad van advies verder bouwt aan ethisch en toekomstbestendig recruitment. Lees hier meer:

Voorzitter Recruitercode

Wie wil je horen? 

Op 28 oktober vindt AI & Talent plaats, hét event waar de toekomst van HR en recruitment centraal staat. Welke onderwerpen wil jij dat daar de revue passeren? En wie of welke organisatie zou je daar graag eens op het podium zien en horen? Laat het weten via onderstaand formulier:

Geef jouw voorkeur voor event AI & Talent 2025

"*" geeft vereiste velden aan

Privacy*
Nieuwsbrief
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Opvallend: slechts 6% Nederlandse werkgevers verwacht dat A.I. banen zal gaan kosten

Is ze A.I., of is ze echt? De foto van de vrouw op Amsterdam Centraal Station, die op de cover prijkt van het nieuwe UWV-rapport over de invloed van kunstmatige intelligentie op de werkvloer, doet je vragen stellen die je 10 jaar geleden jezelf nog niet gesteld zou hebben. Maar wat dat betekent voor de arbeidsmarkt? Gaan doordat dit soort foto’s tegenwoordig ook met A.I. te maken zijn, daadwerkelijk banen verloren? Volgens recent UWV-onderzoek blijkt het eigenlijk wel mee te vallen. Althans: ruim 2 keer zoveel werkgevers zien door de opkomst van A.I. uiteindelijk juist meer banen erbij komen dan eraf gaan.

Volgens het onderzoek, waarvoor het UWV ook 19 A.I.-experts heeft ondervraagd, gaat kunstmatige intelligentie wel impact hebben op vrijwel elk beroep en iedere sector. Maar in plaats van dat dus banen zullen verdwijnen, zullen ze eerder vooral veranderen, zoals de deskundigen het voorspellen. Dat betekent wel dat bijvoorbeeld nieuwe skills nodig zijn, en bijscholing nodig is op het aanleren van kritische, digitale en ethische vaardigheden. Specifiek (de vanaf 2 februari dit jaar verplichte) ‘AI-geletterdheid’ vraagt hierbij volop aandacht, stellen ze.

Meer mismatch

De opkomst van A.I. kan overigens ook leiden tot ‘meer mismatch tussen vraag en aanbod’ op de arbeidsmarkt, en zo ervoor zorgen dat bepaalde groepen op de arbeidsmarkt in de knel komen, stelt UWV-arbeidsmarktadviseur Frank Verduijn. ‘Denk aan jongeren die aangewezen zijn op startersfuncties of mensen die vanwege kennisveroudering of een arbeidsbeperking minder digitaal vaardig zijn.’ Ook vreest hij voor creatieve beroepen. ‘Door A.I. als assistent komen vooral taken die routinematig van aard zijn en te maken hebben met taal, beeld of data onder druk te staan. Dat maakt beroepen waarin dit soort taken veel voorkomen kwetsbaar.’

‘Door A.I. als assistent komen vooral taken die te maken hebben met taal, beeld of data onder druk te staan.’

Alhoewel er dus risico’s zijn voor kwetsbare groepen, kan A.I. er – net als eerdere technologische ontwikkelingen – ook voor zorgen dat werk juist binnen bereik komt van mensen die er voorheen bijvoorbeeld vanwege een arbeidsbeperking niet voor in aanmerking kwamen, zo stelt het onderzoek. ‘Het is de uitdaging om de inclusiviteit van de arbeidsmarkt te bewaken. We moeten ervoor zorgen dat ieder talent benut blijft’, concludeert Verduijn.

Het onderzoek gaat overigens ook nog kort in op de rol die A.I. zou kunnen spelen in de wereld van recruitment. Zo meldt het UWV dat A.I. kan helpen ‘om te matchen op basis van skills in plaats van diploma’s, zodat mensen die bijvoorbeeld vanwege schooluitval of migratie geen of minder erkende kwalificaties hebben een eerlijker kans krijgen bij sollicitaties. Ook kan geautomatiseerde matching – mits goed toegepast en met zuiver werkende algoritmes – vooroordelen in het selectieproces helpen verminderen. Dit alles helpt in de eerste plaats kandidaten zelf, maar komt ook de betrokken organisaties ten goede.’

Lees meer

werkgevers banen aiLees hier het hele onderzoek over kansen en bedreigingen van A.I. voor de arbeidsmarkt:

UWV en A.I.

Meer weten? 

Op 28 oktober vindt AI & Talent plaats, hét event waar de toekomst van HR en recruitment centraal staat. Welke onderwerpen wil jij dat daar de revue passeren? En wie of welke organisatie zou je daar graag eens op het podium zien en horen? Laat het weten via onderstaand formulier:

Geef jouw voorkeur voor event AI & Talent 2025

"*" geeft vereiste velden aan

Privacy*
Nieuwsbrief
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

 

BREAKING: Aandeel startersfuncties in 2 jaar gehalveerd (maar is A.I. werkelijk de boosdoener?)

De krapte op de arbeidsmarkt mag nog steeds groot zijn. En gezien de demografische ontwikkelingen zou je misschien verwachten dat starters op de arbeidsmarkt een gespreid bedje aantreffen. Maar uit nieuwe cijfers blijkt eigenlijk niets minder waar. Het aantal startersfuncties, gedefinieerd op basis van bepaalde keywords in vacatures, die expliciet aangeven dat er weinig ervaring nodig is voor de functie, maakt een steeds kleiner deel uit van het totaal aantal vacatures, blijkt uit een analyse van Intelligence Group, op basis van Jobfeed-data. Waar begin 2023 nog 23% van de vacatures startersfuncties betrof, is dat nu nog maar 9,2%.

Een schrikbarende ontwikkeling voor starters op de arbeidsmarkt: voor steeds meer vacatures wordt ervaring gevraagd. Het aandeel duidelijke startersfuncties halveerde de afgelopen 2 jaar ruim van 23% naar minder dan 10%, blijkt uit nieuwe cijfers.

Eigenlijk alle niveaus

Het instortende aantal vacatures voor startersfuncties sluit aan bij een internationale trend. Zo meldde Glassdoor vorige maand nog dat juist entry level workers het minst optimistisch zijn van alle groepen op de arbeidsmarkt, en hun vertrouwen in mei zelfs een recordlaagte bereikte (sinds 2016). CNN sprak over de ‘slechtste arbeidsmarkt voor afstudeerders in jaren’. En volgens The Times en The Guardian was het aantal internationale vacatures voor startersfuncties (stageplaatsen, afstudeerplekken en juniorfuncties zonder diploma-eis) nu bijna 32% lager dan in november 2022, toevallig het moment dat ChatGPT was gelanceerd.

De onderzoekers van Intelligence Group durven echter niet te zeggen of de opkomst van A.I. hier nou specifiek de (enige) boosdoener is. Opvallend is bijvoorbeeld dat de daling in startersfuncties eigenlijk geldt voor alle opleidingsniveaus, maar het minst voor mensen met een universitair diploma, en veruit het meest voor mbo-gediplomeerden. Dat doet volgens de onderzoekers vermoeden dat dit niet zozeer te wijten is aan (alleen) A.I., als wel (ook) aan een verslechterende economie, onzekerheden over de geopolitieke situatie en de handelsoorlog, algemene automatisering, en/of bezuinigingen in bijvoorbeeld de culturele sector.

Het instortende aantal vacatures voor startersfuncties sluit aan bij een internationale trend.

Ook de handhaving op de Wet DBA, die mogelijk voor invulling van veel vacatures heeft gezorgd, kan natuurlijk een rol spelen, stellen ze. In het rijtje beroepen dat te maken heeft met een sterke daling in vacatures die als startersfuncties zijn gekwalificeerd, vallen overigens onder meer de ‘onderwijsgevenden’ op. Kennelijk kent het (sterk vergrijzende) onderwijs nog altijd een groot personeelstekort, maar blijken onderwijsinstellingen in hun vacatures toch vaak de voorkeur te geven aan mensen met enige jaren ervaring voor de klas. Waarmee de sector misschien wel zijn eigen vicieuze cirkel creëert, en een probleem op langere termijn.

Strikte eisenlijst

Een probleem dat natuurlijk al vaker beschreven is. Zo had ook NRC het vorige maand over het aloude probleem van starters op de arbeidsmarkt die afwijzing na afwijzing krijgen vanwege ’te weinig ervaring’, ‘maar ja, hoe doe je die dan op?’ Bijna 40% van de bedrijven in ‘kraptebranches’ blijkt nog altijd puur te selecteren op werkervaring (of diploma’s), zo blijkt uit onderzoek van het UWV. Sociaal werk en de gezondheidszorg zijn van deze sectoren het strengst: respectievelijk 50 en 58% blijft volgens het UWV een strikte eisenlijst hanteren, waarvan werkervaring een belangrijk onderdeel is.

‘Bedrijven die alleen voor snel en efficiënt kiezen, riskeren in de toekomst een gebrek aan talent.’

Onverstandig, reageert bijvoorbeeld ’talentenleider’ Charlotte Van Asseldonk. ‘Jonge starters aannemen is niet alleen een kwestie van: is er nu plek? Het is vooral een kwestie van investeren in een sterke toekomst’, stelt ze. ‘Bedrijven die alleen voor snel en efficiënt kiezen, riskeren in de toekomst een gebrek aan talent. Dat maakt je als bedrijf of organisatie kwetsbaar. Werkgevers moeten daarom zorgen voor andere loopbaanlijnen, met andere startfuncties. Ze kunnen deze ontwerpen door samen met hun werknemers te onderzoeken hoe de samenwerking met A.I. in hun organisatie eruitziet.’

Uit het onderzoek van Intelligence Group blijkt overigens dat met name bemiddelaars zoals uitzendbureaus steeds minder startersfuncties in hun vacatures aanbieden. Waar het aandeel bij vacatures van directe werkgevers de afgelopen jaren altijd al zo rond de 7 tot 10% varieerde, is de daling bij intermediairs echt opvallend te noemen, met iets meer dan 30% van alle vacatures voor startersfuncties begin 2023 tot net 10% iets meer dan 2 jaar later. Ongetwijfeld een hard gelag voor al die jonge net afgestudeerden die net de jaren ervoor steeds over die eeuwig krappe arbeidsmarkt hebben gehoord.

Lees ook

Rijksoverheid blijft grote inhuurder van zzp’ers, uurtarief voor het eerst boven de 100 euro

Het gemiddeld uurtarief voor hoogopgeleide flexwerkers in Nederland is recent zelfs voor het eerst door het plafond van 100 euro gegaan, blijkt uit de nieuwste editie van de Talent Monitor, een gezamenlijke uitgave van arbeidsmarktdataspecialist Intelligence Group en HR-tech dienstverlener HeadFirst Group. Maar bij de Rijksoverheid ligt dat nog een stukje hoger, met gemiddeld 108 euro per uur. Niet zo gek dus ook dat het aandeel van flex onder hbo’ers en wo’ers bij deze inhuurder de laatste 3 jaar alleen maar gestegen is, van 6% in 2022 naar 13% in het eerste kwartaal van 2025, ondanks alle jarenlange bedoelingen van het kabinet.

Hoewel de plannen al jaren anders zijn, blijft de Rijksoverheid nog steeds veruit de grootste inhuurder van flexibele arbeid in Nederland. Niet alleen is het aandeel zzp'ers er de afgelopen 3 jaar verdubbeld, ook de uurtarieven stijgen er nog altijd door.

De stijging bij de Rijksoverheid is des te opvallender, aangezien lagere overheden volgens de cijfers wél erin blijken te slagen het percentage flex (licht) terug te dringen (van 13% naar 12%). Een maand geleden werd uit de jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk, die is gepubliceerd in het kader van Verantwoordingsdag, ook al duidelijk dat de Nederlandse overheid vorig jaar voor een recordbedrag van 3,7 miljard uitgegeven aan de inhuur van consultants, interim-managers en vooral ICT’ers. De kosten voor externe inhuur zijn daarmee met maar liefst 400 miljoen euro gestegen ten opzichte van 2023.

Meer mensen op zoek

De nieuwe Talent Monitor kijkt naar de gegevens zo’n 865.000 flexibele werkers: 645.000 als zzp’er en 219.000 worden gedetacheerd. Ondanks dat hun aandeel ten opzichte van de totale arbeidsmarkt voor hoogopgeleiden voor het eerst in jaren iets is gedaald, blijken er wel weer meer mensen op zoek naar opdrachten. Zo is een derde (32%) van de personen die via een detacheringsbureau werkt actief op zoek naar werk. Ook onder zzp’ers neemt het aantal werkzoekenden sinds medio 2023 geleidelijk toe, tot een kwart in het eerste kwartaal van dit jaar. Een teken van een kantelende arbeidsmarkt, zo bleek ook al eerder.

Opvallend is dat die veranderende markt nog niet leidt tot prijsdruk, wat je mogelijk zou verwachten. Integendeel zelfs, kun je stellen. Na een jaar van min of meer stabilisatie nam in het eerste kwartaal het gemiddelde tarief juist weer een korte sprint omhoog en slechtte daarbij voor de 100-eurogrens. Dit is een stijging van 9% ten opzichte van het eerste kwartaal in 2022 en van 2% vergeleken met hetzelfde kwartaal vorig jaar. En dat terwijl uit de monitor ook blijkt dat het aantal aanbiedingen per opdracht juist ook sterk toeneemt, en nu zelfs (ruim) 3 keer zo hoog is als 3 jaar geleden.

Opvallend, noemt Intelligence Group-directeur Geert-Jan Waasdorp die beperkte prijselasticiteit van uurtarieven, zeker naar beneden. ‘Dit is op zijn minst een signaal voor organisaties om hun inhuurbeleid kritisch tegen het licht te houden. Zelfstandig of met ondersteuning van een goede Managed Service Provider, gebruikmakend van betrouwbare, onafhankelijke data.’

Meer keuze – en dus meer regie

Volgens HeadFirst Group-CEO Marion van Happen laten de cijfers vooral zien ‘dat de behoefte aan flexibel talent blijft, maar dat het speelveld verandert. Voor opdrachtgevers biedt dat kansen: zij hebben meer keuze uit professionals en hebben dus meer regie. Voor professionals betekent het dat zij zich nadrukkelijker moeten profileren en positioneren in een krapper wordende opdrachtenmarkt.’

‘De cijfers laten zien dat de behoefte aan flexibel talent blijft, maar dat het speelveld verandert.’

Kijken we naar de meest gevraagde beroepsgroepen bij de Rijksoverheid, dan blijken daarbij softwareontwikkelaars het meest gewenst. Bedrijfskundigen en organisatieadviseurs weten er gemiddeld echter het hoogste uurtarief te bedingen, gevolgd door managers informatie- en communicatietechnologie. Opvallend is dat een inhuurder bij de Rijksoverheid gemiddeld méér aanbiedingen van flexwerkers tegemoet kan zien dan het gemiddelde van de markt, maar dat een meerderheid van de professionals (57%) in dit gebied wél graag zegt terug te keren naar loondienst, of daar in elk geval zegt voor open te staan.

Bij de lagere overheden zoals gemeenten en provincies geldt een heel ander verhaal. Hier blijkt het aantal opdrachten het laatste jaar namelijk juist wel enorm in te storten. Mogelijk door het aankomende ravijnjaar, of door andere ontwikkelingen, blijkt het aantal opdrachten voor hoogopgeleide zzp’ers en gedetacheerden hier in een jaar tijd zelfs gehalveerd. Maar overstappen naar loondienst? Dat zien ze dan ook weer niet zitten, zegt 62% van de zzp’ers en gedetacheerden in deze sector. Wat mogelijk (mede) verklaard wordt door hun senioriteit en het gemiddelde uurtarief hier, dat in 3 jaar steeg van 85 euro naar 100 euro.

Energietransitie in trek

De Talent Monitor keek overigens niet alleen naar de flexibele arbeidsmarkt bij overheden, maar besteedt ook speciale aandacht aan sectoren als Energie & nutsbedrijven, de Financiële dienstverlening en Logistiek, transport & productie. Daarbij valt bijvoorbeeld op dat de energiesector een uitzondering is in het aantal opdrachten, en hierin als enige een stijging laat zien, ‘niet verbazingwekkend gezien de maatschappelijke opdracht die daar ligt’, aldus de onderzoekers. Ook blijken er volop professionals die staan te popelen om hun steentje bij te dragen aan de energietransitie, getuige het groeiend aantal aanbiedingen per opdracht hier.

Het aantal zelfstandigen en flexwerkers blijkt zich toch maar moeilijk te laten beteugelen.

Al met al laat het rapport sowieso wel zien dat het aantal zelfstandigen en flexwerkers zich toch maar moeilijk laat beteugelen. ‘Ondanks de druk van de Wet DBA en toenemende onzekerheid blijft de aantrekkingskracht van zzp-werk groter dan die van vast werk’, schrijven Van Happen en Waasdorp in het rapport. ‘Hoewel minder vaste werknemers de stap naar freelancen overwegen door externe factoren, toont de stabiele weerstand van zzp’ers tegen terugkeer naar loondienst aan dat autonomie en flexibiliteit fundamentele drijfveren zijn geworden op de moderne arbeidsmarkt.’

Lees de hele Monitor

Download hier de hele Talent Monitor

Talent Monitor

Hoewel de plannen al jaren anders zijn, blijft de Rijksoverheid nog steeds veruit de grootste inhuurder van flexibele arbeid in Nederland. Niet alleen is het aandeel zzp'ers er de afgelopen jaren 3 jaar verdubbeld, ook de uurtarieven stijgen er door.